laatste wijziging: 25-11-2019

DEEL 4: Wetenschappelijke revolutie

In deel 4 (wetenschappelijke revolutie) beschrijft Harari de ongeëvenaarde onverzadigbare ambitie van Europeanen om vreemde landen te verkennen en veroveren. De eerste Europeaan zette in 1606 voet op het Australische continent, in 1492 in Amerika en in 1519 op Mexico. De expeditie van Cock (1768) was het begin van de Britse bezetting. Met een humanitaire ramp tot gevolg: tussen de 16e en 19e eeuw werden 10 miljoen Afrikaanse slaven naar Amerika geïmporteerd. De industriële revolutie begon rond 1750 in Engeland en bracht ons nieuwe manieren om energie om te zetten en goederen te produceren. Tijdens de sociale revolutie ontstond de afbraak van gezinnen en lokale gemeenschappen, die werden vervangen door de staat en de markt. Dus waar miljoenen jaren van evolutie ons hebben gevormd om te leven en te denken als leden van een groter geheel zijn we in slechts twee eeuwen tijd veranderd in ontwortelde individuen. En met de opkomst van de vee-industrie en het consumentisme is de angst voor ecologisch verval realistischer dan de angst dat (1) hulpbronnen opraken dan wel (2) dat oorlogen uitbreken. Immers, de zeven decennia na de 2e Wereld Oorlog vormen veruit het vreedzaamste tijdperk uit de geschiedenis van de mensheid.

De wetenschappelijke revolutie start met de ontdekking van de onwetendheid rond 1500. Europeanen bezaten een ongeëvenaarde onverzadigbare ambitie om vreemde landen te verkennen en veroveren. Imperialisten gebruikten de wetenschap ook voor bewijzen dat Europeanen superieur zijn aan alle andere rassen en dus het recht hebben om over hen te heersen. Columbus ontdekt Amerika in 1492. Cortez ontdekt Mexico in 1519 (met 550 Spanjaarden) en Pizzaro ontdekt in 1529 het Incarijk. Binnen 20 jaar was bijna de gehele inheemse Caribische bevolking uitgeroeid. Binnen een eeuw was de inheemse bevolking van Amerika met zo’n 90% afgenomen, voornamelijk door onbekende ziekten die Amerika bereikten via de indringers.

Driehonderd jaar lang hadden de Europeanen de onbetwiste heerschappij over Amerika, Oceanië, in de Atlantische Oceaan en in de Stille Zuidzee terwijl de Aziaten weinig belangstelling toonden voor de Europese ontdekkingen. De wetenschappelijk revolutie ging uit van de vooruitgangsgedachte. Het grootste deel van de geschiedenis bleef de economie zo’n beetje hetzelfde. Eind 18e eeuw begon het kapitalisme als theorie over het functioneren van de groei. Met inmiddels een eigen ethiek en geloof in eeuwigdurende economische groei. Rijk zijn werd moreel juist. De vicieuze cirkel van wetenschap, grootmacht en kapitaal kan gerust worden beschouwd als de voornaamste motor van de laatste 500 jaar.

Het mondiale centrum van de macht verschoof pas tussen 1750-1850 n.C. van Azië (China en India) naar Europa. Europa ontwikkelde een complex financieel systeem ter financiering van ontdekkingsreizen en veroveringen i.t.t. de sociaal politieke systemen van China, India en Islamitische wereld, waar krediet slechts een marginale rol speelde. De expeditie van Cock (1768) was het begin van de Britse bezetting en de opkomst van de trans-Atlantische slavenhandel. Een humanitaire ramp. Niet veroorzaakt door tirannieke koningen en racistische ideologen maar door een ongebreideld marktmechanisme. Tussen de 16e en 19e eeuw werden 10 miljoen Afrikaanse slaven naar Amerika geïmporteerd. Met hoge rendementen (6%), maar de winst werd niet eerlijk verkregen en er was geen eerlijke verdeling van de winst.

De industriële revolutie (ofwel 2e agrarische revolutie) begon rond 1750 in Engeland en bracht ons nieuwe manieren om energie om te zetten en goederen te produceren en bevrijdde de mensheid grotendeels van zijn afhankelijkheid van het omringende ecosysteem. Met de opkomst van de vee-industrie en het consumentisme. Net als dat slavenhandel niet voortvloeide uit racistische haat jegens Afrikanen handelde de vee-industrie ook niet uit moderne dierenhaat. Maar de feiten spreken boekdelen: in 1700 leefden 700 miljoen mensen op aarde, nu leven op aarde inmiddels 7 miljard sapiens met een massa van 300 miljoen ton. Er is nu 700 miljoen ton massa aan vee en kleinvee (koeien, varkens, schapen en kippen) en er is < 100 miljoen ton aan wild massa. Ofwel er zijn 1,5 miljard koeien en 400 miljoen huishonden tegenover 80.000 giraffes en 250.000 chimpansees. De evolutionaire psychologie leert ons dat de emotionele en sociale behoeften van boerderijdieren zijn ontstaan in het wild. Apen, en andere zoogdieren en vogels hebben psychologische behoeften en verlangens. Als die niet vervuld worden lijden ze daar ernstig onder. De angst voor ecologisch verval is realistischer dan de angst dat hulpbronnen opraken. De moderne industriële revolutie zou wel eens de grootste misdaad uit de geschiedenis kunnen zijn.

De revoluties van de laatste twee eeuwen verliepen zo snel en radicaal dat ze de meest fundamentele kenmerken van de sociale orde hebben veranderd (van strak, rigide, continuïteit, stabiliteit naar dynamisch, plooibaar, in beweging). De zeven decennia na de 2e Wereld Oorlog vormen ook veruit het vreedzaamste tijdperk uit de geschiedenis van de mensheid. Kernwapens hebben oorlog tussen supermachten veranderd in collectieve zelfmoord en alle pogingen onmogelijk gemaakt om gewapenderhand de wereld te veroveren. Zelfs in keiharde dictaturen heeft de gemiddelde moderne mens veel minder kans om slachtoffer te worden van moord dan in de premoderne samenleving. Sinds mensenheugenis vloeide het meeste geweld voort uit plaatselijke vetes tussen families en gemeenschappen. Maar naarmate oorlogen zeldzamer worden door de opkomst van de staatsrechtbanken en -politiemachten) trekken de oorlogen meer aandacht.

Onze laat-moderne wereld gaat er prat op dat hij voor het eerst in de geschiedenis de fundamentele gelijkheid van alle mensen onderkent, maar staat toch op het punt om een samenleving te creëren die ongelijker is dan ooit. Dankzij nieuwe technologische mogelijkheden zouden de pretenties van de elite als heel snel een objectieve realiteit kunnen worden. Het echte potentieel van toekomstige technologieën is dat Homo sapiens zelf kan veranderen -inclusief emoties en verlangens- in plaats van alleen voertuigen en wapens.

Geschiedenis leert ons dat dingen die hoogstens nog een kwestie van tijd leken nooit plaatsvinden wegens onvoorziene gebeurtenissen en dat andere scenario’s waar niemand zelfs maar bij had stil gestaan juist wel werkelijkheid worden. Keer op keer is gebleken dat grote uitbreidingen van de menselijke almacht het welzijn van de individuele sapiens niet per se ten goede kwamen en meestal gigantisch veel ellende betekenden voor andere dieren. De laatste paar decennia is pas serieuze vooruitgang geboekt op het terrein van menselijke omstandigheden. Zelfs in keiharde dictaturen heeft de gemiddelde moderne mens veel minder kans om slachtoffer te worden van moord dan in de premoderne samenleving. We zijn machtiger dan ooit maar hebben nauwelijks idee wat we met al die macht aan moeten. Erger, de mensheid lijkt onverantwoordelijker dan ooit gezien het voornaamste project van de wetenschappelijke revolutie, te weten het eeuwige leven voor de mensheid.”

1

267 271 HOOFDSTUK 14 De ontdekking van de onwetendheid

De laatste 500 jaar hebben we een fenomenale, ongekende groei van de menselijke invloed meegemaakt .

In 1500 : 500.000.000 inwoners. Totale waarde goederen/diensten: 250.000.000.000 dollar
In 2010 : 7.000.000.000 inwoners. Totale waarde goederen/diensten: 60.000.000.000.000 dollar

Dus er zijn nu 14 x zoveel inwoners en 240 x zoveel goederen en diensten op aarde. (267)

In 1500 waren er maar weinig steden met meer dan 100.000 inwoners. In 1500 konden nog niet vliegen, nu landen op de maan. We wisten niets over 99,99% van de organismen op aarde: de micro-organismen. In 1945 kritimãe voor het eerst een atoombom ontploffen. (269)

De laatste 500 jaar zijn mensen steeds meer gaan geloven dat ze hun capaciteiten konden uitbreiden door te investeren in wetenschappelijk onderzoek.

2

271 275 Ignoramus

De mensheid vertoont drie cruciale verschillen met alle voorafgaande kennistradities:
1. De bereidheid om de eigen onwetendheid te accepteren. Ignoramus is Latijns voor “we weten niet”. Dit houdt ook in dat de dingen die we denken te weten kunnen komen ontkracht worden als we er meer over te weten komen. Geen enkel concept, idee of theorie is zo heilig dat er niet over getwist kan worden.
2. De waarneming en wiskunde nemen een centrale plaats in. De moderne wetenschap accepteert dus de eigen onwetendheid en gaat vandaaruit op zoek naar nieuwe kennis.
3. Theorieën worden gebruikt om nieuwe capaciteiten te verwerven en met name ook om nieuwe technologieën te ontwikkelen.

De oude kennistradities lieten slechts twee soorten onwetendheid toe:
Onwetendheid op het gebied van iets belangrijks: opvragen zoals hoe de mensheid is ontstaan hoefde hij alleen maar naar een priester te gaan.
Onwetendheid over iets onbelangrijks: dat wat de grote goden of de wijzen uit het verleden blijkbaar niet de moeite waard vonden om door te geven, was per definitie onbelangrijk.

De huidige wetenschap is een unieke kennistraditie, omdat ze openlijk haar collectieve onwetendheid op het gebied van de belangrijkste vragen erkent. (273)

Na eeuwen van groot grootschalig wetenschappelijk onderzoek geven biologen ruiterlijk toe dat ze nog steeds niet goed weten hoe de hersenen bewustzijn genereren. Natuurkundigen geven toe dat ze niet weten wat de oerknal heeft veroorzaakt, of hoe ze de kwantummechanica in overeenstemming moeten brengen met de algemene relativiteitstheorie.

Eén van de dingen waardoor moderne sociale orders overeind zijn gebleven is de verspreiding van een bijna religieus geloof in technologie en wetenschappelijke onderzoeksmethoden, dat op zekere hoogte het geloof in absolute waarheden heeft vervangen.

3

275 280 wetenschappelijke dogma’s

Waarneming is niet hetzelfde kennis. Pas rond 1900 kwamen wetenschappers met een paar waarnemingen die niet goed in de wetten van Newton pasten, en die leidden tot de volgende revoluties binnen de natuurkunde: de relativiteitstheorie en de kwantummechanica.
De laatste twee eeuwen is er een nieuwe tak van wiskunde ontwikkeld om de meer complexe aspecten van de realiteitszin te vangen: de statistiek.
Er zijn geen vergelijkingen die voorspellen welk organisme onder bepaalde omstandigheden zal evolueren, maar genetici gebruiken wel kansberekeningen om te kijken hoe waarschijnlijker is dat een bepaalde mutatie zich binnen een zekere populatie zal verspreiden vergelijkbare waarschijnlijkheidsmodellen staan nu centraal binnen de economie, sociologie, psychologie, politicologie en andere sociale en natuurwetenschappen. Zelfs de natuurkunde heeft de klassieke newton vergelijkingen aangevuld met de waarschijnlijkheidswolken van de kwantummechanica. (279)
Confucius, Boeddha, Jezus en Mohammed zouden versteld hebben gestaan als ze hoorden dat je tegenwoordig eerst statistiek moet leren om de menselijke geest te doorgronden en geestelijke problemen te verhelpen.

4

280 285 Kennis is macht

In 1620 publiceerde Francis Bacon het wetenschappelijke manifest “Het nieuwe instrument”, met daarin de bekende uitspraak “kennis is macht”. De band tussen wetenschap en technologie is zo sterk geworden dat die twee begrippen tegenwoordig vaak door elkaar worden gehaald. (281) Maar in wezen is die relatie tussen wetenschap en technologie een heel recent verschijnsel. We spreken tegenwoordig ook over het militair-industrieel-wetenschappelijk complex.
Tegenwoordig geloven veel Amerikanen dat de oplossing van het terrorisme probleem een wetenschappelijke kwestie is en geen politieke. (283)
Tot 1800 kwam de overgrote meerderheid van militaire revoluties voort uit organisatorische veranderingen en niet uit technologische ontwikkelingen.

5

285 287 Het vooruitgangsideaal

Voor de industriële revolutie geloofden de meeste menselijke culturen niet in vooruitgang. Ze dachten dat de gouden tijden in het verleden lagen en dat de wereld stilstond of zelfs achteruit ging. De streng vasthouden aan eeuwen oude wijsheden kon de goede oude tijd misschien herleven en het menselijk vernuft kon dit of dat facet van het dagelijks leven mogelijk nog verbeteren. Maar het werd onmogelijk geacht dat menselijke knowhow de grote wereldproblemen zou kunnen overwinnen. Als zelfs Mohammed, Jezus, Boeddha en confusie is (die alles wisten wat er te weten valt) de wereld niet konden bevrijden van honger, ziekte en armoede en oorlog, hoe zouden wij dat dan voor elkaar moeten krijgen?

6

287 292 project Gilgamesj — onsterfelijkheid

Van alle schijnbaar onoplosbare problemen die de mens plagen is er een altijd het lastigst, interessantst en belangrijkst geweest: het probleem van de dood. (287) De vroegere godsdiensten weer de mensen dat ze de dood moesten aanvaarden en een hoop moesten vestigen op het hiernamaals. De beste denkers waren druk bezig met zin geven aan de dood en niet met pogingen om eraan te ontkomen. De legende van Gilgamesj nam zich voor om nooit te sterven. Maar dat lukte niet.
De gemiddelde leeftijd steeg wereldwijd van ergens tussen de 25 en 40 jaar tot circa 67 jaar en tot circa 80 jaar in de rijkere landen. (290) Dit werd vooral veroorzaakt door het verminderen van de kindersterfte.
Genetici hebben onlangs de levensverwachting van bepaalde wormen weten te verzesvoudigen. Kunnen ze hetzelfde doen met homo sapiens? (291)
Vanaf de 18e eeuw verloren de release en ideologieën als het liberalisme, het socialisme en het feminisme hun belangstelling voor het hiernamaals.

7

292 297 Het suikeroompje van de wetenschap

Het meeste wetenschappelijke onderzoek wordt gesubsidieerd omdat iemand gelooft dat er politieke, economische of religieuze doelen mee gediend kunnen worden. Het komt zelden voor dat wetenschappers de wetenschappelijke agenda bepalen. Maar volgens Harari kan wetenschappelijk onderzoek alleen floreren in samenwerking met een religie of ideologie. (295)
Er zijn 2 krachten die hierbij vooral de aandacht verdienen: het imperialisme en het kapitalisme. De vicieuze cirkel van wetenschap, grootmacht en kapitaal kan gerust worden beschouwd als de voornaamste motor van de laatste 1500 jaar van onze geschiedenis.

8

297 HOOFDSTUK 15 : Het huwelijk tussen wetenschap en wereldmacht

Volgens Harari was de reis van James Cook zowel een wetenschappelijke expeditie die beschermd werd door een militaire macht, als een militaire expeditie met een paar wetenschappers aan boord. Wetenschappelijke revolutie en het moderne imperialisme gingen onafscheidelijk samen.

9

301 305 Waarom Europa?

In 1775 zorgde Azië voor 80% van de wereldeconomie. Europa was een economische dwerg. (301) in 1900 beheersen de Europeanen de wereldeconomie en het grootste deel van het aardoppervlak. Deze Europese dominantie steunde vooral op het militair-industrieel-wetenschappelijke complex en de technologische voorsprong van Europa. Een gangbare uitspraak onder Europese soldaten die tegenover Afrikaanse vijanden kwamen te staan was: “Wat er ook gebeurt, wij hebben machinegeweren en zij niet”.
Waarom bloeide het militair-industrieel-wetenschappelijke complex op in Europa niet in India en China?
Volgens Harari ontbrak het de Chinezen en Perzen niet aan technologische uitvindingen zoals stoommachines. Het ontbrak hen aan de waarden, de mythen, het justitie-apparaat en de sociaal politieke structuren die door de eeuwen heen waren gegroeid en gerijpt in het westen en die niet 1-2-3 gekopieerd en overgenomen konden worden. (304). De Europeanen waren al gewend aan wetenschappelijk en kapitalistisch te denken.

10

305 308 De veroveraarsmentaliteit

Tot het midden van de 20e eeuw waren de mensen die wetenschappelijke ontdekkingen verzamelden en er gaandeweg wetenschappelijke disciplines mee vormden de heersende en intellectuele elites van de Europese wereldrijken.
(305). Het Europese kolonialisme was iets compleet anders dan alle andere veroveringstochten uit de geschiedenis. Europese imperialisten gingen verre landstreken verkennen in de hoop dat ze daar nieuwe kennis zouden opdoen.

11

308 314 lege kaarten

Tussen 1500 en 1700 begonnen Europeanen wereldkaarten te tekenen met volop lege plekken. Die lege kaarten waren een psychologische en ideologische doorbraak, een duidelijke erkenning van het feit dat Europeanen over grote delen van de wereld helemaal niets wisten. (308) De ontdekking van Amerika was de openingszet van de wetenschappelijke revolutie. De blanco plekken op de kaart werken als een magneet op de Europeanen en ze begonnen ze prompt in te vullen. Europese expeditie schepen reisden om Afrika heen, en zetten een wereldwijd netwerk van bases en koloniën op. Ze vestigden een wereldwijd imperia en zetten het eerste mondiale handelsnetwerk op. (312)

12

314 320 Invasie uit de ruimte

Hernan Cortés kwam in 1517 aangezien het rijk van de Azteken. 4 jaar later was het Aztekenrijk verleden tijd. Iets meer dan 10 jaar na de Spaanse verovering van Mexico had Fransisco Pisa door het Zuid-Amerikaanse Inca rijk ontdekt, dat hij in 1532 op de knieën dwong. 550 Spanjaarden werden door de Azteken naar hun leider Montezuma gebracht. Halverwege het gesprek gaf Cortés een teken, waarop met staal bewapende Spanjaarden de lijfwachten van Montezuma afslachten. De geëerde gast nam zijn gastheer gevangen. Hij deed net of de keizer nog vrij was en regeerde in de naam van Montezuma. Het rijk van de Azteken was extreem centraal georganiseerd en deze ongekende situatie verlamden alles. De Azteekse elite kwam uiteindelijk toch in opstand en kozen een nieuwe keizer, maar het kwaad was al geschied. Cortés haalde allerlei volkeren die door het rijk waren onderworpen over om samen met hem tegen de Azteekse elite te vechten. Steeds meer Spaanse soldaten en kolonisten die in Mexico arriveerden zorgden er voor dat binnen een eeuw de inheemse bevolking met zo’n 90% was afgenomen: dit gebeurde voornamelijk door onbekende ziekten die Amerika bereiken via de indringers. (318)

10 jaar later gebeurde iets soortgelijks met het Incarijk. Als de van zalen van het Inca rijk hadden geweten hoe het de inwoners van Mexico was vergaan, hadden ze zich nooit achter de indringers geschaad. Maar ze wisten het niet.

De grote Aziatische rijken – De Ottomanen, de Safaviden, de Mogols en de Chinezen – hoorden al snel dat de Europeanen iets groots hadden ontdekt. Maar ze tonen weinig belangstelling voor die ontdekkingen.

13

1320 Zeldzame spinnen en vergeten schrifttekens

Toen de moslims India verloofden, brachten ze geen archeologen mee om systematisch de Indiase geschiedenis te bestuderen, geen archeologen ons Indiase culturen te bestuderen, geen geologen om Indiase grondsoorten te bestuderen en geen zoölogen om de Indiase fauna te bestuderen. Toen de Britten India vergroten, deden ze dat allemaal wel. (321)
De Europese wereldrijken geloofden ook dat ze de talen en culturen van hun onderdanen moesten kennen om effectief te kunnen regeren. (323) De taalkunde studie was van onschatbare hulp bij het begrijpen van de structuur in grammatica van plaatselijke talen.
De Europese grootmachten deden op zo’n grote schaal zoveel verschillende dingen uit je volop voorbeelden kunt vinden die relevant zijn voor wat je er maar over wil zeggen. Ze hebben dood, onderdrukking en onrecht over de hele wereld verspreid, maar ook nieuwe medicijnen, betere economische omstandigheden en meer veiligheid. Dankzij een nauwe samenwerking met de wetenschap hadden deze wereldrijken zoveel macht en veranderden ze de wereld zo gigantisch dat ze misschien niet eens botweg als goed of slecht bestempeld kunnen worden. Ze hebben de wereld zoals wij die kennen geschapen, inclusief de ideologieën die we gebruiken om over ze te oordelen. (325)
Imperialisten gebruikte de wetenschap ook voor meer sinistere doeleinden. De Ariër werd door middel van Darwin’s theorie gekoppeld aan een superieur ras. Tegenwoordig worden dergelijke racistische theorieën verafschuwd door wetenschappers en politici. We zeggen tegenwoordig niet meer dat het “in hun bloed” zit. Zeggen dat het “in hun cultuur” zit. (327)

14

329 334 HOOFDSTUK 16: Het kapitalistische credo

Achter de bliksem opkomst van zowel de wetenschap als het imperialisme gaat een uitermate belangrijke kracht schuil: het kapitalisme.

Het toverwoord is “groei”.

Een sterk vereenvoudigd economisch voorbeeld: (330) De heer Schraper richt een bank op. De heer Baksteen rond zijn eerste grote klus af en wordt betaald met 1 miljoen cash. Hij zet dit geld op de bank van meneer Schraper.
Janet Bakker gaan naar de bank om een bakkerij op te starten. De bank leent haar 1 miljoen en schrijft dit bedrag over naar haar rekening bij zijn bank. Bakker huurt aannemer Baksteen in om haar bakkerij te bouwen. Zijn prijs is 1 miljoen dollar.
Bakker betaalt Baksteen met een cheque. Het geld wordt van haar bankrekening afgeschreven en Baksteen zet het op zijn rekening bij de bank van Schraper.
Hoeveel geld heeft baksteen nu op zijn rekening? Twee miljoen. Maar hoeveel cash ligt er daadwerkelijk in de kluis van de bank? 1 miljoen.

De huidige financiële wetten in Amerika staan de bank toe om deze truc nog 7 keer uit te voeren. In feite is dit volgens Harari geen fraude, maar eerder een eerbetoon aan de waanzinnige vermogens van de menselijke verbeelding. Banken (en de hele economie) kunnen overleven en winst maken dankzij ons vertrouwen in de toekomst. Dat vertrouwen is de enige dekking die het meeste geld ter wereld heeft.

In het bovenstaande bakkerij voorbeeld heeft bankier Schraper het geld van de bank in de bakkerij gestopt vanuit het vertrouwen dat hij op een dag winst zal maken. Als Bakker veel gaat verdienen, kan ze de lening van 1 miljoen (en met rente) terugbetalen. Als meneer Baksteen op dat moment besluit om zijn tegoed op te nemen, dan zal Schraper dat bedrag ook daadwerkelijk kunnen uitbetalen. De hele onderneming is dus gebaseerd op vertrouwen in een imaginaire toekomst: het vertrouwen dat de ondernemer en de bankier hebben in de bakkerij en het vertrouwen van de aannemer in de toekomstige solvabiliteit van de bank.

In de nieuwe tijd kwamen mensen overeen om imaginaire goederen (goederen die nog niet bestaan) symbolisch in te ruilen voor een speciaal soortgeld dat “krediet” werd genoemd. (332)

15

334 340 Groeiende taart

De laatste 500 jaar heeft de vooruitgangsgedachte mensen zover gekregen dat ze steeds meer vertrouwen in de toekomst stelden. Sinds Adam Smith is de gedachte dat hebzucht iets heel positiefs is en er rijden worden niet alleen ons zelfs begunstigd, maar iedereen. Smith leerde de mens om de economie te zien als een “win-win-situatie”. (336) in het nieuwe kapitalistische geloof werd het heiligste gebod: gij zult de opbrengst uwer productie herinvesteren voor een nog hogere productie.
De nieuwe kapitalistische elite bestaat niet uit hertogen en markiezen (die hun levenswijze niet stoelden op de groei gedachte), maar uit bestuursvoorzitters, effectenhandelaren en industriëlen die dit credo aanhangen.

Het kapitalisme begon als een theorie over het functioneren van de economie. Die theorie mag zowel destructief als prescriptief: ze beschrijft hoe geld werkte en promoten het idee dat het herinvesteren van winst in productie tot snelle economische groei leidde. Maar het kapitalisme werd gaandeweg veel meer dan een simpele economische doctrine. Het vormt inmiddels een eigen ethiek, die mensen leert hoe ze zich moeten gedragen, hoe ze hun kinderen moeten onderwijzen en zelfs hoe ze moeten denken.

16

1340 Columbus zoekt investeerder

Er ontstond een magische cirkel van het imperialistische kapitalisme: krediet financierde nieuwe ontdekking, ontdekkingen leiden tot koloniën, koloniën levende wezens, wetenschap vertrouwen en vertrouwend vertaalde zich in nog meer krediet. (342)
in 1500 was Spanje de machtigste staat van Europa, die heerste over een gigantisch wereldrijk. (343) In 1568 kwamen de Hollanders in opstand tegen dit gezag. Binnen 80 jaar wisten de Hollanders de Spanjaarden en hun Portugese bondgenoten te vervangen als eerste van de wereldzeeën. Het geheim van het Hollandse succes was krediet.
Harari geeft verder nog voorbeelden van de VOC, de WIC en de Mississippi zeepbel tot het begin van de Franse revolutie leidde. (349)

17

350 353 In naam van het kapitaal

Het beruchtste voorbeeld van een regering die zich voerde naar het grote geld was de eerste opium oorlog tussen Groot-Brittannië en China, van 1840 tot 1842. Oorlog bleek een handels artikel op zich te kunnen worden, net als opium. (351) De houdgreep tussen kapitaal en politiek heeft verstrekkende implicaties gehad voor de kredietmarkt. Daarom is de krediet rating van een land tegenwoordig veel belangrijker voor de economische welvaart van zo’n land dan eventuele natuurlijke rijkdommen.

18

353 354 De eredienst van de vrije markt

Hartstochtelijke kapitalisten voeren vaak aan het kapitaal de vrijheid moet hebben om de politiek te beïnvloeden, maar dat het politiek niet de kans mag krijgen om haar stempel te drukken op het kapitaal. Als regeringen zich met de markt bemoeien, zijn politieke belangen volgens hen leiden tot onverstandige investeringen die een trage groei tot gevolg hebben.
Dit geloof in de vrije markt is in zijn meest extreme vorm is volgens Harari net zo naïef als het geloof in Sinterklaas. Als de markten niet fatsoenlijk worden gereguleerd, kan dat leiden tot vertrouwensverlies, krediet afname en economische depressie. De Mississippi zeepbel en de Amerikaanse hypotheek bubbel van 2007 zijn voorbeelden hiervan.

19

354 360 De kapitalistische hel

Er is een nog fundamentelere reden waarom het gevaarlijk is om de markt volledig de vrije hand te geven. (354)
De stelling dat egoïstische hebzucht voordelig uitpakt voor iedereen, is volgens Harari een illusie.
Het standaard antwoord tegen vrekkige kapitalisten is dat de vrije markt werknemers vanzelf beschermt. De beste werknemers gaan automatisch dan bij hem weg en gaan werken voor de concurrent.
Maar vrekkige kapitalisten kunnen monopolies vormen of samenspannen tegen de beroepsbevolking. De slavenhandel was een zuivere economische onderneming.

Sommige religies, zoals het christendom en het nazisme, hebben miljoenen mensen omgebracht uit brandende haard. Het kapitalisme heeft miljoenen mensen omgebracht uit kille berekening en het.

Na 1908 in vooral na 1945 werd de kapitalistische hebzucht enigszins ingetoomd, niet in het minst door de angst voor het communisme. Maar de ongelijkheid nog steeds buitensporig. De economische wereld taart van nu is veel groter dan die van 1500, maar hij is zo ongelijk verdeeld dat veel Afrikaanse boeren en Indonesische arbeiders aan het eind van een dag hard werken thuiskomen met minder eten dan hun voorouders 500 jaar geleden. (358)

PREMISSE: Kan de economische taart tot in het oneindige blijven groeien?

20

360 362 HOOFDSTUK 17: De raderen van de industrie

In het verleden heeft ons geleerd dat energie en grondstoffen . alleen in theorie opraken. Dat komt doordat er elke keer nieuwe en efficiëntere manieren uitgevonden worden om bestaande of nieuwe (zoals zonne-energie) middelen te gebruiken.
Voor de industriële revolutie was het een probleem dat mensen niet wisten hoe ze één type energie in een ander type konden omzetten. Mensen- en dierenlichamen waren het enige beschikbare instrument om energie om te zetten en dus was spierkracht de spil van bijna alle menselijke activiteiten.
Bijna alles wat mensen in de geschiedenis gedaan hebben werd voortgedreven door zonne-energie die door planten was opgevangen en werd omgezet in spierkracht. De menselijke geschiedenis werd als gevolg daarvan beheerst door twee belangrijke cycli: (362)
• De groeicycli van planten
• De veranderende cycli van de zonne-energie (dag en nacht, zomer en winter)

21

362 365 Het geheim in de keuken

Een gedeelte doorbraak in de omzetting van warmte in beweging kwam na de uitvinding van het buskruit tussen 800 en 900 in China. Pas 700 jaar later werd deze methode gebruikt voor effectieve artillerie. Daarna gingen er nog eens 300 jaar voorbij voordat de eerste machine warmte gebruikt om dingen in beweging te zetten: de stoommachine. (zie hiervoor James watt: periode 1765 tot 1782: verbeteringen aan de stoommachine. ).
De eerste stoomlocomotief ter wereld reed in 1825. Vanaf dat moment raakte de mens bezeten van het idee dat machines en motoren gebruikt konden worden om één soort energie om te zetten in een andere. Elektriciteit, de verbrandingsmotor en uiteindelijk kerncentrales (en atoombommen) werden op grote schaal ingezet.

3

365 368 Zeeën van energie – en ook van grondstoffen

Volgens Harari hebben we zegen van energie .: we gebruiken maar en heel klein deel van de zonne-energie. Ook kernenergie, wind energie en zwaartekracht energie kunnen worden ingezet.
Hetzelfde geldt voor grondstoffen .: Harari geeft hier als voorbeeld aluminimum. In het verleden was aluminium veel duurder dan goud. Maar rond 1800 ontdekten scheikundigen een manier om gigantische hoeveelheden goedkoop aluminium ontginnen en de huidige wereldproductie staat op 30.000.000 ton per jaar.

4

368 373 Het leven aan de lopende band

De industriële revolutie was bovenal ook een tweede agrarische revolutie . De laatste 200 jaar zijn industriële productiemethoden de steunpilaar van de landbouw geworden. Dankzij: kasten, schepen en vliegtuigen kunnen geoogste gewassen maandenlang worden opgeslagen en snel en goedkoop naar de andere kant van de wereld vervoerd worden. Europeanen begonnen vers Argentijns rundvlees te eten en Japanse sushi. (368)
Tegenwoordig worden zo’n 10 miljard boerderijdieren geslacht. Voor het eerst in de menselijke geschiedenis begon het aanbod de vraag te overtreffen. Op slag was een compleet nieuw probleem in de wereld: wie moest al die spullen kopen? (373)

5

373 377 Het winkeltijdperk

Er ontstond een nieuw soort ethiek: het consumentisme.
Het consumentisme heeft heel hard gewerkt, geholpen door de populaire psychologie (“doe wat goed voelt!”), om mensen ervan te overtuigen dat luxe goed voor je is en dat zuinigheid een vorm van zelfonderdrukking is. En dat is gelukt. We zijn allemaal brave consumenten. (374)
In de rijke wereld van vandaag is een van de belangrijkste gezondheidsproblemen obesitas.

In het middeleeuwse Europa gaven aristocraten hun geld achteloos uit aan extravagante luxe artikelen, terwijl boeren zuinig leefden en elke duit omdraaiden.
Tegenwoordig zijn de rollen omgedraaid. De rijken beheren hun bezittingen en investeringen uiterst zorgvuldig, terwijl minder welgestelden zich in de schulden steken de auto’s en televisies kopen die ze niet echt nodig hebben. (375)

De kapitalistische visie en het consumentisme zijn twee kanten van dezelfde medaille, een fusie van twee geboden. Het hoogste gebod voor de rijken luidt: “Investeer!” Het hoogste gebod voor de rest is: “Koop!”

6

377 379 HOOFDSTUK 18: Een doorlopende revolutie

In 2017 zijn er 7,5 mensen op aarde (zie www.worldometers.info.nl) Onze planeet, ooit groen en blauw, verandert gaandeweg in een winkelcentrum van beton en plastic.

PREMISSE: De mensheid heeft de wereld definitief overgenomen.

Maar volgens Harari zijn de geruchten over ons eventuele uitsterven prematuur. (378)

7

379 383 De moderne tijd

De industriële revolutie heeft het tijdschema en de lopende band verheven tot een mal waarin inmiddels bijna alle menselijke activiteiten vallen. De Greenwichstandaard voor tijd (kloktijd) is inmiddels wereldwijd ingevoerd. Je moet tegenwoordig moeite doen om niet te weten hoe laat het is.

De gemiddelde persoon raadpleegt klokken tientallen keren per dag, omdat bijna alles wat we doen op tijd moet gebeuren.

Toch vallen alle omwentelingen in het niet bij de grootste sociale revolutie die de mensheid ooit is overkomen: de afbraak van het gezin en de lokale gemeenschap en de vervanging daarvan door staat en markt.

8

383 389 De ondergang van familie en gemeenschap

Voor de industriële revolutie speelde het dagelijks leven van de meeste mensen zich af binnen drie oeroude raamwerken: het gezin, de familie en de plaatselijke, hechte gemeenschap.

Dit alles is de laatste 200 jaar eeuwen radicaal veranderd. (385) Staat en markt benaderden mensen met een aanbod dat ze onmogelijk konden weigeren. “Wordt een individu “, zeiden ze. De markt voorziet ons van werk, verzekeringen en een pensioen. Maar de bevrijding van het individu heeft wel een prijs. De overeenkomst tussen staat, markt en individu is een ongemakkelijke deal. In slechts 200 jaar zijn we veranderd in ontwortelde individuen. Een beter bewijs is er niet voor de waanzinnige macht van de cultuur.

Het gezin is niet helemaal verdwenen uit het moderne leven. Stad en Markt annexeerden de meeste economische en politieke rollen van het gezin, maar ze lieten er een paar belangrijke emotionele functies voor over. Het moderne gezin wordt nog steeds geacht te voorzien in persoonlijke behoeften die staat en markt (nog) niet kunnen vervullen.
In de meeste samenlevingen was het ouderlijk gezag heilig. Tegenwoordig is het ouderlijk gezag stevig op zijn retour

9

389 391 Imaginaire gemeenschappen

Markt en staat doen dat door “imaginaire gemeenschappen” te cultiveren die miljoenen vreemden verbinden en toegesneden zijn op nationale en commerciële behoeften.

Een imaginaire gemeenschap </span is een gemeenschap van mensen die elkaar niet echt kennen, maar zich inbeelden dat ze elkaar wel kennen. Het mooiste voorbeeld is Facebook.

De twee belangrijkste voorbeelden voor de opkomst van deze imaginaire gemeenschappen zijn de gezin</span natiestaat en de gezin</span consumentenmassa.

De natiestaat is de imaginaire gemeenschap voor onze overheden.
De consumentenmassa is de imaginaire gemeenschap van de markt.

Het consumentisme en het nationalisme draaien overuren om ons te laten geloven dat miljoenen vreemden tot dezelfde gemeenschap behoren als wij, dat we allemaal een gezamenlijk verleden hebben, gezamenlijke belangen en een gezamenlijke toekomst.

Dat is geen leugen. Het is verbeelding </span. Net als geld, naamloze vennootschappen en mensenrechten zijn natiestaten en groepen consumenten intersubjectief realiteiten.
De meeste nu bestaande landen ontstonden pas na de industriële revolutie.

De afgelopen decennia zijn nationale gemeenschappen steeds meer overschaduwd door groepen consumenten die elkaar niet persoonlijk kennen, maar wel dezelfde consumptiegewoonten zijn belangen hebben.
• Voorbeelden zijn Madonna-fans en fans van FC Barcelona over de hele wereld.
• Een Duitse vegetariër zal tegenwoordig vaak liever trouwen met een Franse vegetariër dan met een Duitse carnivoor.

11

393 396 Een tijd van vrede

De afname van het geweld is grotendeels te danken aan de opkomst van de stad. (395) Antropologische studies hebben aangetoond dat een kwart tot de helft van mannen van inheemse volkeren die zonder politie leger of gevangenissen leven vroeg of laat om komt bij gewelddadige conflicten onder zit, vrouwen of prestige.

13

397 403 Pax atomica

De prijs van oorlog is dramatisch gestegen, want :
1. kernwapens hebben oorlog tussen supermachten veranderd in collectieve zelfmoord en alle pogingen onmogelijk gemaakt om gewapenderhand de wereld te veroveren.
2. de opbrengst van oorlogen is gedaald, terwijl de prijs juist gestegen is. Waar rijkdom nu nog ouderwetse materiële rijkdom is (olie) winnen nog gewapende conflicten plaats. IS?
3. oorlog wordt steeds minder winstgevend en vrede wordt lucratiever dan ooit.

Onze tijd is de eerste in de geschiedenis waarin (in een mondiaal imperium) de wereld gedomineerd wordt door een vredelievende elite (politici, zakenlieden, intellectuelen en kunstenaars) die oorlog oprecht beschouwd als ellendig en vermijdbaar.

Harari geeft wel eerlijk toe dat het een kwestie van perspectief is. Als hij dit hoofdstuk in 1945 of in 1962 had geschreven, was er waarschijnlijk een stuk somberder geworden. Maar aangezien het in 2012 geschreven is, kon de moderne geschiedenis erin naar voren als een relatief opgewekt verhaal.

15

407 413 Geluk tellen

Filosofen, priesters en dichters breken zich al duizenden jaren het hoofd over de aard van het geluk en velen zijn tot de conclusie gekomen dat sociale, ethische en spirituele factoren net zoveel invloed op ons geluk hebben als materiële omstandigheden.

De meest gangbare definitie van geluk op dit moment is “ subjectief welzijn”. (408)

• Eén interessante conclusie is dat geld (materie) inderdaad gelukkig maakt. Maar alleen tot op een zeker punt. En voorbij dat punt verliest het veel aan betekenis. JST: wat is dan dat punt? 1000 euro per maand? 2000 euro per maand? Het wordt dus tijd voor een basisinkomen.
• Een andere interessante uitkomst is dat ziekte op de korte termijn het levensgeluk verlaagd, maar alleen een bron van langdurige zorg is als iemand toestand constant blijft verslechteren of als de ziekte gepaard gaat met voortdurende, slopende pijn.
• Mensen met innige familiebanden die in een hechte gemeenschap leven zijn opvallend veel gelukkiger dan mensen uit disfunctioneren gezinnen die nooit een gemeenschap hebben gevonden (of gezocht) om deel vanuit maken. Het huwelijk speelden wel heel belangrijke rol.
• Plus en min: Dit werkt de mogelijkheid op dat immense verbeteringen in materiële omstandigheden van de laatste twee eeuwen geneutraliseerd zijn door de afkalving van de familie en de gemeenschap. Als dat zo is, is de gemiddelde persoon misschien niks gelukkiger dan in 1800.

Maar de belangrijkste onderzoekersuitkomst van allemaal is dat geluk niet echt afhangt van objectieve omstandigheden als rijkdom, gezondheid of zelfs sociale omgeving. Het hangt eerder af van de correlatie tussen objectieve omstandigheden en subjectieve verwachtingen. (410)

Filosofen, priesters en dichters wisten duizenden jaren geleden al dat het veel belangrijker is om tevreden te zijn met wat je hebt dan een meer te krijgen van wat je wilt.

Volgens Harari zit er een reden neervalt in onze psyche. Als we proberen te raden of te bedenken hoe gelukkig andere mensen nu zijn of hoe gelukkig ze vroeger waren, stellen we ons onvermijdelijk voor hoe het zou zijn om in hun schoenen te staan.
Maar het werkt niet om daarmee leggen we onze eigen verwachtingspatroon over de materiële omstandigheden van anderen heen.
Hij geeft als voorbeeld boeren in de middeleeuwen die zich maandenlang niet vasten en waarschijnlijk een uur in de wind stonken. Maar waarschijnlijk zagen ze daar niet mee, ze waren gewend aan het gevoel en de geur van een chronisch ongewassen hemd.
Als geluk wordt bepaald door ons verwachtingspatroon, dan zou het kunnen dat 2 steunpilaren van onze maatschappij (de massamedia en de reclame-industrie) de aardse voorraden tevredenheid onbewust hard aan het uitputten zijn. Maar we vergelijken onszelf niet met mensen van vroeger, maar met mensen van nu.
Onsterfelijkheid kan dan ook tot ontevredenheid leiden. Een potentieel onsterfelijke zal waarschijnlijk minder risico nemen. Het verlies van een echtgenoot, kind of goede vriend zal veel ondraaglijker zijn dan nu, want de kans dat dit gebeurt is veel kleiner.

17

418 420 De zin van het leven — geluk

De wereld van Huxley is gebaseerd op de biologische aanname dat geluk gelijk staat aan genot. Maar deze definitie van geluk wordt volgens Harari door sommige wetenschappers betwist. (418)
Een andere visie op geluk is dat geluk niet bestaat uit een surplus van aangename momenten. Geluk bestaat eerder uit je leven in zijn geheel beschouwen als zinvol en de moeite waard geluk heeft een belangrijke cognitieve en ethische component. Zoals Nietzsche zei: “als je waarom hebt om te leven kun je bijna iedere hoe verdragen”.

Volgens Harari heeft voor zover wij weten het menselijk leven vanuit zuiver wetenschappelijk oogpunt totaal geen betekenis. Harari concludeert hieruit dat alle vormen van betekenis die mensen aan hun leven toeschrijven in feite waanvoorstellingen zijn.

Dus misschien komt geluk wel neer op het synchroniseren van je persoonlijke waanideeën over zingeving met de heersende collectieve waanvoorstellingen.

Harari eindigt met: dat is een behoorlijk deprimerende conclusie. Is geluk echt afhankelijk van zelfbedrog?

19

426 429 HOOFDSTUK 20: Het einde van homo sapiens

Stilzwijgend is men er altijd van uitgegaan dat homo sapiens niet onder hun biologisch bepaalde begrenzingen uit kunnen komen.
Maar bij het aanbreken van de 21ste eeuw (geschreven in 2017) is dat niet langer het geval. Onder sapiens is die grenzen al aan het overschrijden. Homo sapiens is inmiddels begonnen de wetten van de natuurlijke selectie te doorbreken en die te vervangen door de wetten van “intelligent design”. (426)

PREMISSE: Voor zover wij weten hebben micro-organismen geen bewustzijn, geen doel in het leven en geen vermogen om vooruit te denken.

Vandaag de dag staat het 4 miljard oude regime van de natuurlijke selectie voor een compleet nieuwe uitdaging. Overal ter wereld knutselen wetenschappers in laboratoria aan levende wezens. (428)
het konijn Alba (http://www.genomenewsnetwork.org/articles/03_02/bunny_art.shtml ) is een voorbeeld van zo’n verandering via DNA.

Op dit moment zijn er volgens Harari 3 manieren mogelijk waarop intelligent design de natuurlijke selectie zal vervangen:

1. door Biologische modificatie .
2. door de bouw van cyborgs .
3. door constructie van anorganisch leven .

20

429 431 Van muizen en mensen — biologische modificatie

Biologische modificatie is het opzettelijk menselijk ingrijpen op biologisch niveau (bijvoorbeeld door het implementeren van een gen), gericht op het modificeren van de lichaamsvormen, vermogens, behoeften of verlangens van een organisme om het in overeenstemming te brengen met een vooropgezet cultureel idee.

Op zich is biologische modificatie niets nieuws. De mens gebruikt het al duizenden jaren om zichzelf en andere organismen te veranderen. Voorbeelden hiervan zijn castratie van stieren om ossen te verkrijgen, kinderen castreren om zo praatjes met betoverende stemmetjes te creëren en eunuchen in een harem van de sultan.

PREMISSE: Genetische modificatie roept een stortvloed van ethische, politieke en ideologische vraagstukken op.

• Monotheïsten zijn geschokt en roepen dat de mens niet voor God mag spelen. (zie Control Alt Delete )
• Dierenrechten activisten verafschuwen het leed dat proefdieren wordt toegebracht in gentech experimenten.
• Mensenrechten activisten zijn bang dat deze technieken worden ingezet om Supermensen te creëren.
• Onheilsprofeten zijn angstig voor het idee dat we soldaten zonder angst en gehoorzame arbeiders zullen klonen.

De mogelijkheden zijn als het ware eindeloos.

21

431 433 De terugkeer van de neanderthaler — De supermens

Volgens Harari kunnen we binnen 50 jaar uitgestorven wezens weer tot leven wekken. De mammoet kan met behulp van olifanten DNA en gereconstrueerd mammoet DNA via een eicel in de baarmoeder van een olifant naar 5000 jaar weer tot leven gewekt worden.

Maar wat we met mammoeten kunnen, kunnen we ook met neanderthalers. En waarom zouden we het bij neanderthalers houden? We kunnen ook een betere sapiens ontwerpen. Wat let ons om Super mensen te maken?
Voor je het weet gaan we zo uitgebreid aan homo sapiens prutsen dat we uiteindelijk geen homo sapiens meer zijn.

22

433 437 Bionisch leven — Cyborgs

Cyborgs zijn wezens die organische en anorganische lichaamsdelen hebben, zoals een mens met bionische handen. In zekere zin is bijna iedereen tegenwoordig bionisch, aangezien onze natuurlijke zintuigen en lichaamsfuncties worden aangevuld met hulpmiddelen als brillen, pacemakers, op de ethische hulpmiddelen en zelfs computers en mobiele telefoons (die onze hersenen een handje helpen met al hun drukke informatieopslag en informatie verwerkings bezigheden) (434)

Het duurt niet lang meer dat we dingen aansturen met onze gedachten in plaats van met onze handen of voeten. Bionische armen of voeten kunnen ook heel veel sterker worden: een mens kan dan gemakkelijk een auto optillen.
Ook is het dan mogelijk om bionische armen en benen op afstand te bedienen

Als we er in is geslagen om een rechtstreekse interface tussen hersenen en computer te ontwerpen, is het mogelijk om een soort World Wide Web te bouwen dat niet alleen virtueel is, maar ook fysiek. (437)
Maar wat gebeurt er dan met concepten als ons ego en onze genderidentiteit een soort geestelijk collectief gaan vormen?
QQQ zie Startrek “the Borg” en de film “ghost in the shell”.

Zo’n cyborg zou niet meer menselijk zijn, of zelfs maar organisch. Het zou iets heel anders worden. Het zou zo’n fundamenteel ander bewezen worden dat we de filosofische, psychologische en politieke implicaties daarvan met geen mogelijkheid kunnen overzien.

xxxxx

23

437 439 Een ander leven — leven in cyberspace

De derde manier om de wetten van het leven te veranderen is het construeren van compleet anorganische wezens. De meest voor de hand liggende voorbeelden zijn computer programma’s en computervirussen die geheel zelfstandig kunnen evolueren.

Genetisch programmeren is momenteel een van de hotste disciplines in de informaticawereld. (437)
Harari geeft hier als voorbeeld het xxxxx “Blue Brain Project”.

24

439 441 De singulariteit

Op dit moment is nog maar een fractie van al die nieuwe mogelijkheden gerealiseerd. Maar de wereld van nu is al een wereld waarin de cultuur zich aan het loszingen is van de biologie. (439)
• Juristen moeten opnieuw gaan nadenken over kwesties als privacy en identiteit.
• Regeringen moeten zaken als gezondheidszorg en gelijkheid heroverwegen.
• Sportbonden en onderwijsinstituten moeten nieuwe regels opstellen over sportief spel en eerlijke scores.
• Pensioenfondsen en arbeidsmarkten moeten zich aanpassen aan een wereld waarin 60 wel eens nieuwe 30 kan worden.
• En ga zo maar door …

Ze moeten zich allemaal verdiepen in de dilemma’s die biotechnologie, cyborgs en anorganisch leven opwerpen.

De weg naar een zo goed als onfeilbare geneeskunde ligt voor ons open. Maar verbeteringen in onze medische kennis zullen wel nieuwe ethische dilemma’s met zich meebrengen ethici en juristen worstelen al met de netelige kwesties van privacy als het gaat om zaken als DNA: (440)
• Mogen verzekeringsmaatschappijen onze DNA scans opvragen en de premie verhogen als ze een genetische neiging tot roekeloos gedrag ontwaren?
• Moeten we in plaats van ons curriculum onze DNA naar potentiële werkgevers faxen?
• Mag een werkgever een kandidaat voortrekken omdat zijn DNA er beter uitziet?
• Kan een bedrijf een patent aanvragen voor een nieuw “soort” kip? (Let wel: een compleet nieuwe soort!)
• Krijgen alle mensen supervermogens?
• Ontstaat er een nieuwe bovenmenselijke elite?

Het echte potentieel van toekomstige technologieën is dat homo sapiens zelf kan veranderen, inclusief onze emoties en verlangens, in plaats van alleen onze voertuigen en wapens.

Natuurkundigen noemen de oerknal een singulariteit , een punt waarop alle bekende natuurwetten niet bestonden. De Tijd bestond ook niet. Het is dus een reëel om het te hebben over wat er al of niet bestond “voor” de oerknal. Het zou heel goed kunnen dat we in volle vaart op een nieuwe singulariteit afstevenen oma waarbij alle concepten die onze wereld betekenis geven ( ik, jij, mannen, vrouwen, liefde, haat) kunnen relevantie verliezen. Alles wat voorbij dat punt gebeurt, is voor ons volkomen irreëel.

25

441 445 De Frankenstein-voorspelling

Als er geen nucleaire of ecologische ramp gebeurt, zal het tempo van onze technologische ontwikkelingen er spoedig toe leiden dat homo sapiens wordt vervangen door compleet andere wezens die niet alleen fysiek van ons verschillen maar ook een hele andere cognitieve en emotionele leefwereld hebben. De meeste sapiens vinden dit een extreem verontrustende gedachte.

We geloven liever dat mensen zoals wij in de toekomst van planeet na planeet zullen reizen in snelle ruimteschepen . We staan niet graag stil bij de mogelijkheid dat wezens met ons soort emoties en identiteiten in de toekomst niet meer zullen bestaan en dat onze plaats ingenomen zal worden door totaal andere levensvormen met vermogens waarbij de onze in het niet vallen.

PREMISSE: We moeten het idee serieus nemen dat de volgende etappe in de geschiedenis niet alleen grote technologische en organisatorische veranderingen zal brengen, maar ook fundamentele veranderingen in het menselijk bewustzijn en onze identiteit.

Onthoud hierbij dat we wanneer we hier over nadenken, een tijdsperiode van 10 tot 40 jaar in het niet valt bij een periode van 1000 jaar of 70.000 jaar …

De kernvraag wordt dan ook: “Wat willen we worden?”

Deze vraag stijgt verder uit boven de discussies die de politici, filosofen, wetenschappers en gewone mensen van nu in beslag nemen.

De huidige debatten tussen de huidige religies, ideologieën, nazi’s en klassen zullen naar alle waarschijnlijkheid immers verdwijnen zodra homo sapiens verdwijnt. Als onze opvolgers inderdaad gaan functioneren op een ander bewustzijnsniveau lijkt het twijfelachtig of ze nog veel belangstelling zullen hebben voor het christendom of de islam, of een sociale samenhang op communistische of kapitalistische leest geschoeid zal zijn en of ze qua sekse nog wel mannelijk en vrouwelijk zullen zijn.

De meeste mensen denken hier liever niet over na. (444) Misschien is het beter om te stellen “wat willen we willen?” in plaats van “wat willen we worden?”