2018

laatste wijziging: 24-01-2018

220 Breebaart e.a. – Durf te twijfelen

   Auteur: Breebaart e.a
     Boek: Durf te twijfelen  - 2016
Behandeld: Tijdens de sessie in Groningen op dinsdag 30 januari 2018

13 hoofdstukken:

1. – Inleiding
2. 1 Rechtspraak kent een akelige fouten
3. 2 Het spel van de liefde
4. 3 Blinde vlekken in de economie
5. 4 Ziek van gezondheid
6. 5 Wat kunnen we leren van morgen?
7. 6 Twijfelen is bevrijdend (onderwijs)
8. 7 Andre Rieu is geen kitch
9. 8 Verslaaft aan techniek
10. 9 Moet je geloven wat in de krant staat?
11. 10 We willen helemaal geen democratie
12. 11 Met scepsis bereid hier niks
13. 12 Hoe kun je weten of God (niet) bestaat
14. 13 Twijfel aan de twijfel

–

7 – 0 – Inleiding – Durf te twijfelen

7 Wie zelfstandiger en diepgaander wil nadenken over allerhande actuele kwesties, vindt de filosoof aan zijn zijde.

SCEPSIS EN CYNISME

8 Kant “Sapere aude“. Heb de moed je van je eigen verstand te bedienen. Het is de motor van de filosofie. Kant bekende ruiterlijk dat filosofen na eeuwenlang denkwerk nog steeds niet hebben bewezen dat er buiten ons denken Ã¼berhaupt een andere wereld en andere denkende wezens bestaan. Dat noemde hij “het schandaal van de filosofie“
8 We vragen ons zelden af of de wereld an sich wel bestaat, los van onze waarneming

STILSTAAN IN VERWONDERING

9 Karl Popper: een vrije en open samenleving kan alleen bestaan als we de mogelijkheid overwegen dat we ongelijk hebben.
9 Domme vragen stellen; dit kan in eerste instantie verwarring en irritatie wekken, want sepsis problematisch leren wat vanzelfsprekend lijkt. “Hoe weet ik dat ik dat weet? Dat spreekt toch vanzelf?”

TWIJFEL AAN DE TWIJFEL

10 Toch zullen we het over één ding eens zijn: Een dogmatisch gelijk dat geen enkel twijfel toelaat, is gevaarlijk.

VRAAG 1 Hebt u zo'n aanmoediging om in verwondering stil te staan nodig? En hoe komt dat?

13 – 1 – Rechtspraak kent akelige fouten
Dit artikel onderzoekt de grenzen van het scepticisme. Je hoeft niet aan alles te twijfelen. Dat niet twijfelen levert soms zekerheid en rust op. Klopt de gedachtegang van het artikel dan wel? Ofwel: dit boekje is overbodig.

13 Derksen vroeg in 2000 61 herziening van de zaak Lucia de Berk
13 Derksen spreekt van “denkinstincten” die tot fouten leiden
13 politiemensen en juristen maken elementaire denkfouten die automatisch worden ingegeven door hun brein.
13 Wat hiertegen kunnen doen is jezelf trainen tegen dit soort denkfouten.
14 Voor ons brein zijn waarschijnlijkheidsredenaties heel moeilijk te bevatten.
OPENHEID OVER FOUTEN
18 Soms wordt bewijsmateriaal achtergehouden. Vaak doen mensen er alles aan om het plaatje kloppend te krijgen.
NATURALISME
19 De belangrijkste eigenschap van het naturalisme is volgens Derksen dat er geen breuk bestaat tussen filosofie en wetenschap.
19 Bij het naturalisme zijn de feiten nog de theorie heilig.
20 Derksen wijst na een kopje koffie dat voor hem op tafel staat: het is volgens hem zinloos eraan te twijfelen of dit kopje wel echt bestaat.
20 Poppers theorie heeft hem wel geleerd dat er een verschil is tussen passend en discriminerend bewijsmateriaal.
21 In Nederland is het lange tijd een fatsoensnormen geweest dat het erger is om één onschuldig iemand de gevangenis in te sturen dan 10 schuldigen te laten lopen.

VRAAG  2  Wat vindt u van de stelling, dat filosofie als discipline een rol moet krijgen in de rechtspraak?

27 – 2 – Het spel van de liefde
Het begrip antifragiliteit gaat op voor allerlei complexe maatschappelijke stelsels. Van Saarloos bepaalt dat de liefde.

28 Het huwelijk hoort er toch gewoon bij?
28 Geboorte huwelijk en dood: dit zijn geen vanzelfsprekendheden
29 Van Saarloos’levenslustige en prikkelende boekje is een schoolvoorbeeld van filosofische scepsis. Oefenen een deel de liefde ook is, toch hanteren we onze ideeën erover doorgaans stilzwijgend alsof het min of meer natuurlijke gegevens zijn.
29 Camus. de mythe van Sisyfus “Het absurde wordt geboren uit de confrontatie tussen [deze] menselijke behoefte en de onredelijke stilte van de wereld”
30 Als een monogame relatie strandt, hebben de geliefden gefaald. 1 op de 3 huwelijken mondt uit in een scheiding.
ANTIFRAGIEL
31 Taleb onderscheidt de categorieën “fragiel”, “robuust” en “antifragiel”
- fragiel is alles wat schade ondervindt door om geplande bewegingen en opschudding
- Robuust is alles wat geen schade oploopt wanneer er iets onverwachts gebeurt; beweging heeft hier dus weinig invloed.
- Antifragiel is alles wat wel direct reageert op onverwachte invloeden, maar niet door te breken of kapot gaan.
31 Van Saarloos denkt dat antifragiele constructies het beste aansluiten op de beweeglijkheid van Eros.
32 Van Saarloos gebruikt liever de term poly-amorie dan polygamie. Bij de eerste ligt de nadruk op de romantische en betrokken liefde.
32 Van Saarloos heeft voor poly-amoristen “een sociale schijf van vijf” samengesteld:
1. Zie verschillende mensen
2. Wees niet te overvloedig in je behoefte aan contact, aanvaard dat je niet alles hoeft te delen en blijft mobiel zodat je je verlangens verdeeld
3. Zorgen voor dat contact geen consumeren wordt: vermijd vluchtige gesprekken en snackachtige seks
4. Wees ontvankelijk voor verschillende soorten smaken, durven rijk gevulde, gekruide contacten aan te gaan.
5. Vrij veilig.

VRAAG  3  Kan de liefde terugbracht worden tot een complex maatschappelijk stelsel, zoals Van Saarloos doet?

39 – 3 – Blinde vlekken in de economie

39 zou economische groei eigenlijk wel helpen?
41 de gevolgen van robotisering voor de arbeidsmarkt
42 de drogreden die door filosofen aangeduid wordt met “iets volgt op een gebeurtenis, dus het wordt erdoor veroorzaakt”
42 In teams kun je wel een flink deel van de mensen vervangen door machines
42 wat kunnen wij minder goed dan machines
43 Scholing is misschien een deel van een antwoord op werkloosheid om haar maar niet op elke vraag. De frustratie van mensen die lang naar school moesten en nu toch geen werk vinden, is een voedingsbodem voor onvrede en radicalisering.
43 Kuhn. lijkt meer aan de hand dan een wetenschapper die blijft zoeken onder de lantaarn en die zich niet richt op het donkere bospad. Zie het boek: [De structuur van wetenschappelijke revoluties]. minstens zo interessant is Kuhns analyse van de “normale” wetenschap. Kuhn spreekt van anomalieën.
44 Kuhn zou deze tijd aanduiden als een post normale tijd. De oude disciplinaire matrix kan teveel verschijnselen niet langer goed verklaren.
45 Met betrekking tot werkloosheid: We moeten ons realiseren dat kijk en denkfouten de problemen van mensen kunnen verergeren en heel veel gemeenschapsgeld kunnen kosten. Heel veel jongeren zouden gebaat zijn met nieuwe vormen van onderwijs en ervaringsleren.

De robotisering van de samenleving levert een probleem op t.a.v. de werkgelegenheid. We benaderen dat probleem met oude oplossingen in onze achterzak. Er is een totaal andere benadering nodig: een paradigma-wisseling.

VRAAG  4  Stelling: dat is toch niet realistisch?

51 Ziek van gezondheid
De peergroup, waarin de worried well people (bezorgde mensen over hun gezondheid)zich bevinden, is belangrijk i.v.m. bevestiging van de twijfel over de gezondheid: laat ik mijn kinderen vaccineren of niet? De peergroup disciplineert.

51 Stappentellers, fitness-trackers en andere gezondheidsapps zijn gemeengoed geworden, ze zitten standaard op telefoons.
51 Niet de vanzelfsprekende zekerheid, maar de twijfel is de constante

52 Knakworst en frikandellen

52 “voorkomen” is beter dan genezen
52 Op straat kijken niet meer om je heen, nee ik kijk naar je stappen teller
53 Worried Well – obesitas – weinig bewegen – de total body scan

54 Onhaalbaar doel – Als het een obsessie wordt

54 Micromechannismen van de macht – Foucault – Mensen leggen elkaar dwingend discipline op
54 De meetbare mens – Health check – app

56 Geluk

56 Geluk laat zich net als gezondheid lastig definiërende. Maar een ding is duidelijk: die permanent bezig met de vraag of hij gelukkig is, grijpt er vrijwel zeker naast
57 Den Braber heeft een chip in zijn pols waarmee hij een soort digitaal harde) kan afgeven. En hij heeft de magneet in zijn vinger waarmee hij magnetische velden kan detecteren.

VRAAG  5  Foucault op het niveau van peergroup: wat vindt u van deze gedachte?

63 – 5 Wat kunnen wij leren van muggen?

63 Het idee dat de natuur iets goeds is, is nog helemaal niet zo oud. Het kwam op in de romantiek bij de Franse filosoof Rousseau.
64 klassieke natuurbeschermers die zich druk maken om het lot van individuele dieren, denken de bevoogdend. Ze houden geen rekening met de waarde van de natuur als een domein dat autonoom functioneert, los van de mens
65 Ecomodernisten : deze zijn fel tegen de visie van natuurbescherming. Zij betogen dat de natuurbescherming met al haar onbewezen vooronderstellingen, verouderde concepten en uitgeputte strategieën zelf moet afsterven, opdat er een nieuwe filosofie voor in de plaats kan komen.
65 Filosofisch: het feit dat iets bestaat, betekent nog niet dat het moet bestaan: uitte “zijn” volk nog geen “moeten“
66 De verbeterlust heeft de mens veel nuttigs opgeleverd, bijvoorbeeld koeien die meer melkproductie erin, maar ontspoort ook regelmatig.
66 Bernice Bovenkerk is een aanhanger van de klassieke deugd ethiek. Het juiste midden. Ze gelooft niet dat er een ethisch model is van waaruit je de hele werkelijkheid kunt begrijpen: zij zelf zegt daarover: “ik ben geen monist, maar een pluralist.”

De ecomodernisten stellen, dat de natuur niet altijd gelijk heeft.(blz.65). En die stelling nemen ze in, om daardoor de rol van de moderne technologie uit te leggen als het corrigeren van het ongelijk van de natuur.

Vraag 6 Heeft de natuur altijd gelijk, zolang er geen sprake is van menselijk ingrijpen?

73 – 6 – Twijfelen is bevrijdend – scepticisme in het onderwijs
Twijfelen is bevrijdend Socrates stelde vragen om de geest vrij te makes (blz. 79). Om de vragen te kunnen beantwoorden waren aandachtig schouwen, kritisch omgaan met informatie en de wereld open bevragen de middelen.

73 Twijfelen mag: graag zelfs.
73 Hoe konden eigenlijk aan betrouwbare kennis?
73 filosofie onderwijs is een geduldig pendelen tussen het concrete en het abstracte.
74 Scepsis wordt vaak gezien als twijfelzucht, maar eigenlijk betekent het Griekse werkwoord “skeptomai”, een: aandachtig schouwen. het ontwikkelen van die houding van aandachtig schouwen is belangrijk voor scholieren in deze tijd van afnemende concentratie.
74 “Aandachtig schouwen“, “kritisch omgaan met informatie” en “de wereld open bevragen ” is DE opdracht van de filosofie in het onderwijs
75 Eraan twijfelen of de zon wel elke dag opkomt, dat is echt niet goed voor je.
75 Tim de Meij “het voordeel van de twijfel'”
- https://www.trouw.nl/home/dat-zal-ze-leren-die-vwo-ers-die-filosofie-hebben-gekozen~a1ce984e/
- https://www.onderwijsfilosofie.nl/recensie-tim-de-mey-het-voordeel-van-de-twijfel/
- https://www.youtube.com/watch?v=wutZjwJcRng
- http://www.timdemey.nl/
76 Van je geloof vallen doet pijn
76 de vroege scepsis (Phyrro van Elis) was helemaal geen abstracte, academische zaak, maar juist een praktische levenshouding. Zet kiekens zag in dat argumenten voor en tegen een bepaalde positie even zwaar konden wegen (het was maar hoe je het bekeek) en besloot daarom zijn oordeel op te schorten. (epoche)
77 Tim de Mey maakt onderscheid tussen:
- Metafysisch scepticisme. Twijfelen aan het bestaan van de werkelijkheid
- Epistemologisch scepticisme. Twijfelen aan de mogelijkheid van geldige kennis over die werkelijkheid
- Conceptueel scepticisme. Twijfelen om over kennis van de werkelijkheid te communiceren
77 Kant: “Het is en blijft een schandaal voor de filosofie en de menselijke rede in het algemeen dat het bestaan van de dingen buiten ons (die ons al het materiaal voor kennis aan de hand doen, zelfs voor onze innerlijke zintuiglijkheid) louter op grond van geloof moeten aannemen, en dat we niet in staat zijn een bevredigend bewijs voor dat bestaan te leveren als iemand op het idee komt het in twijfel te trekken”
78 Leerlingen vonden een onderscheid tussen echte twijfel en kunstmatige twijfel aansprekend en behulpzaam.
78 Echte twijfel: Zal ik mijn vaste baan opzeggen om mijn droom (een winkel beginnen) na te jagen? Begin ik een driehoeksrelatie, of ga ik voor een huisje boompje beestje relatie?
78 Kunstmatige twijfel: misschien ben ik wel een brein in een vat? kunnen we Ã¼berhaupt iets weten?

78 Smeulend vuur

79 Scepsis is een uitermate geschikte manier om het smeulend vuur ( Socrates: systematische vragen ) aan te wakkeren, maar alleen dan als je niet alleen een Nietzscheaanse moker het wereldbeeld van leerlingen aan duigen slaat, maar ze ook de hand reiken en gereedschappen aanbiedt waarmee ze zich op een goede manier kunnen verhouden tot deze wereld.
80 Stel je oordeel uit bij twijfel

Vraag 7 : Wat vindt u van de volgende stelling: Filosoferen is je blijven verwonderen over de wereld om je heen.

82 – 7 – Andre Rieu is geen kitsch
Adorno stelt dat populaire muziek (en later alle lage cultuur) opium voor het yolk is. Nu is er naast het onderscheid tussen hoge en lage cultuur, tussen kunst en kitsch, ook nog camp gekomen.

82 Wat is kunst? Kunst is noodzakelijk en niet nuttig. Dat is gek genoeg allebei waar.
83 Het verschil tussen kunst en kitsch wordt tegenwoordig zwaar aangezet, maar dat is niet altijd zo geweest. In de middeleeuwen ging iedereen samen naar carnaval, de boeren en de landadel. (JST kitsch: 1600, 1700, 1800, 1900, 2000?)
86 Camp = guilty pleasure .
86 Adorno beschouwde populaire muziek als opium van het volk
87 de elite: stilzitten tijdens een concert en je mond houden. Dit in tegenstelling tot het lekker meedeinen op André Rieu
88 Roger Scruton:
88 Datgene wat we kunst noemen, is de uitkomst van een gevecht over wie er mee mag doen.
89 De verhouding tussen kunst en aandachtig schouwen.

Vraag 8 Stelling: De maatschappelijke functie van hoog en laag, van kunst, camp en kitsch is amuseren. 
                  Wat vindt u daarvan?

94 – 8 – Verslaafd aan techniek
Plato vond het jammer, dat het schrift de mens de mogelijkheid bood verhalen op te schrijven. Het geheugen kwam deels buiten het lichaam van den mens. Later kwam de boekdrukkunst, die kunstmatigheid van Plessner bevestigde. De industriële revolutie hielp de mens lichamelijke en geestelijke activiteiten buiten lichaam en geest te plaatsen. De echt hedendaagse technologie maakt de relaties tussen mensen anders.

94 Net als de filosoof Bernard Stiegler ziet Hans Schnitzler de mens als een “van oorsprong technologisch dier “.
94 De mens is verworden tot een radertje in de machines van de techniek titanen van Silicon Valley

94 internet als echoput

94 Je kun je voornemen om maar een of twee keer per dag je e-mail te checken
94 anticiperende pakketbezorging: Op basis van je zoek opdrachten en je profielen kunnen de algoritmes bepalen wat het volgende product is waar je interesse naar uitgaat. Het idee is dat Amazon het product al bij je gaan bezorgen voordat je bestelt het je mag kosteloos terugsturen. Maar ga je dan nog doen, als het inderdaad precies is wat je wilde hebben.
94 De filter bubble: internet als een echo put. Hannah Arendt: Zij wees op het gevaar van wereldloosheid. Zij prees de nataliteit, de tweede geboorte die kan optreden als je de publieke ruimte betreedt en iets nieuws in gang kan zetten, en handelingen kan verrichten die inherent onvoorspelbaar is en waarvan de gevolgen niet overzien zijn.

100 Daar zijn we toch zelf bij?

100 Voor kritisch denken heb je wel momenten van bezinning en geestelijke ontplooiing nodig.
100 We bewegen in de richting van een wereld waarin internet als een filter over de gehele werkelijkheid ligt
101 Wtenschap is de slaaf van de techniek geworden

102 digitaal panopticum

102 Het fenomeen “disruption”, wat letterlijk vertaald ontwrichting betekent. Uber voor de taxi en Airbnb voor het hotelwezen weten een bestaande markt te ontregelen. Niemand vraagt zich af waarom al die markten ontregeld zouden moeten worden.
102 De ontwikkelingen gaan tegenwoordig zeer snel. Het gevolg hiervan kan zijn dat mensen iets verliezen wat misschien wel het meest wezenlijke, het meest eigene is dat de mens bezit: het bewustzijn. Of, al roept die term vaak verwarring op: de ziel.
102 Een inspiratiebron voor Zweedse is de maatschappijkritische Frankfurter Schule die probeert Mars patronen blootleggen.
102 Het is alsof wij ons nu bevinden in een digitaal panopticum. Waarbij het aanknopingspunt niet in eerste instantie het lichaam is, maar juist de geest. Het vermogen te denken, te willen en te oordelen. Dat is de manier waarop wij gedisciplineerd en geconditioneerd worden
103 Er vindt een paradigma wisseling plaats: ooit draaide het kapitalisme om winst uit goederen en diensten. Daarop volgde speculatie. Nu wordt het winst door surveillance.
103 Er zitten menselijke intenties in onze machines.

Vraag 9 Wat is daar nou zo erg aan? Het is maar wat je verslaving noemt.

108 – 9 – Moet je geloven wat er in de krant staat?
Het wantrouwen in de journalistiek is groot. Feiten zijn ook maar een mening. De journalist brengt feiten en die feiten staan tegenover de feiten van lezers, die ook onderzoekers zijn. In de tijd van verzuiling zaten je vrienden, je geestverwanten in je eigen zuil. Wantrouwen was afwezig. De verzuilde maatschappij heeft plaatsgemaakt voor de hoogst individuele meritocratie.

109 De opkomst van Facebook en Twitter spelen een belangrijke rol bij het sociale media gebeuren.
een vriend is betrouwbaarder dan een journalist
112 journalisten worden als buitengewoon onbetrouwbaar gezien
112 Volgens Mark Deuze verhoogde sociale media ons bewust zijn van het feit dat alle informatie “gemaakt” is

113 gestopt met kranten en journaals

113 mensen zien de meerwaarde van nieuws als infotainment niet meer
113 Bellingcat

113 potentiële burger journalistiek

114 Internet maak geen onderscheid tussen “mainstream” en niet mainstream informatie. ////
115 De paradox: internet zet aan tot geloof in samenzweringen, terwijl het medium de vrije toegang tot informatie bevordert en effectieve samenzweringen juist minder waarschijnlijk zijn

115 scepsis of wantrouwen

115 de grens tussen gezonde scepsis en doorgeslagen wantrouwen kan doen zijn.
115 Postmoderne filosofen: deze nemen fundamenteel wantrouwen over anderen als leidraad
116 Zowel de post modernen als de complotdenkers ontberen, in al hun ontmaskeren de radicaliteit, vooral zelfkritiek en zelfreflectie. Alleen zijn bescheidenheid en zelfkennis ook essentieel voor de democratie.
117 Reacties zouden zich veel meer moeten toeleggen op de feiten, en veel minder op de morele oordelen over de feiten

Vraag 11 En dat heeft tot gevolg, dat je als burger alleen nog nieuws wilt lezen, 
         dat in jouw straatje past. Om het daarna schoon te vegen. Wat vindt u hiervan?

123 – 11 – We willen helemaal geen democratie *****
Anarchisten en populisten maken dezelfde fout (blz. 127) De anarchisten, die zich laten inspireren door Rousseau’s VolontO general en de populisten, die zich beroepen op het volk, dat een volmaakt maakbare samenleving voorstaat. Beiden zeggen: het volk regeert.

123 Habermas zou tevreden zijn: burgers zoeken overal het openbaar debat via Twitter, opiniebladen, talkshow’s en een weelde aan debatavonden. Democratie in optima forma.
124 Al die enquÃªtes oma pols en referenda leiden deze echt door democratie? Hebben we hier iets aan?
124 We denken dat praten hetzelfde is als inspraak. Is dat zo?
125 Aan de filosoof Foucault danken we het inzicht dat al dat heen en weer gepraat op zichzelf een nieuwe vorm van nieuwe dwang en frustratie kan vormen, een nieuw beheersingsmechanisme, wat dan zo subtiel dat we het niet doorhebben.
125 In navolging van Foucault heeft Judith Butler erop gewezen dat termen niet zomaar verwijzen naar iets dat in de werkelijkheid bestaat, dat ze een werkelijkheid scheppen: wij beheersen niet zozeer de taal, maar de taal beheerst ons.
125 De vraag is of mensen in de toekomst even ontevreden zullen zijn over een eventuele populistische regering (Trump)
126 Alleen al de angst dat we het niet allemaal kunnen bijbenen, versterkt het gevoel van politieke machteloosheid
127 Het fenomeen dat de democratisering zo goed is geslaagd dat zij zich onverwacht tegen ons keert. Mensen en er geen zin meer om altijd maar te kiezen: Nog een keuze? Weer een mening? Alweer een debat?
128 Het apparaat. Het apparaat is natuurlijk heel ingewikkeld. Vroeger was dat anders. Er is een tijd geweest dat een willekeurige huisvrouw aan de directeur publieke werken kon schrijven dat ze een speelplaats voor haar deur wilde, en ook reeds een keurig briefje terug dat de gemeenteraad ging regelen dat is echt veranderd. We zijn er eindeloze inspraakrondes voordat er een besluit valt. Het kan niet anders, de overheid moet al die inspraak nu eenmaal professionaliseren en dat betekent dat er allerlei procedurele regels en verplichtingen aan te pas komen. Als de overheid de instemming van burgers nodig heeft om iets te beslissen, dan moet je die burgers rekenschap afleggen van hun recht om mee te praten. Vermoeiend is dat alleen wel, en soms frustrerend.
128 De mantra van deze tijd: “we moeten natuurlijk wel meters blijven maken “. Dat is een hedendaags idee.

Vraag 11 //// Is de representatieve democratie dan toch de oplossing? En wat is het probleem dan?

135 – 11 – Met scepsis bereik je hier niks

140: Het westers idee van geluk is hermetisch “” een achterhaald idee. Streven naar geluk gaat via omwegen. Geluk is een kwestie van levenservaring en zelfkennis. En (op blz. 141): Geluk is: in staat zijn jouw potentie zo volledig mogelijk te realiseren. Geluk is dan een staat van zijn of van worden, maar is dat wel zo? Is dat westers idee zo hermetisch en achterhaald?
137 Er zijn twee vormen van scepsis:
137 psychologische scepsis
- ja maar
- dat is mij niet gelukt
137 methodologische scepsis
- een reflexieve houding waarbij je niet klakkeloos aanneemt dat de vooronderstellingen van de andere waren zijn

137 radicaal middelmatig

137 Bildung. Een begrip dat wordt toegeschreven aan de Duitse geleerde Wilhelm von Humbolt. Het aangaan van verbintenissen met anderen moet een voorwaarde zijn om jezelf als individu te ontplooien.
138 het woord radicaal stand van “radix“, in het Latijn betekent dat “wortel “
Ecosociale burgers
139 Inmiddels leven we al lang in een netwerk samenleving. Alles draait daarin om samenwerking en feedback. We groeien toe naar eco-wijsheid. Wist je dat er meer vervuiling komt van koeien dan van fabrieken of auto’s?
140 Hannah Arendt : de belangrijkste term is “inter-esse”. ofwel het tussen zijn een van de relaties, als tegenhanger van het “solus-ipse” waarbij je enkel de eigen waarneming als uitgangspunt neemt. In deze tijd heb je zo’n nieuwe relationele filosofie nodig, niet een filosofie die achterhaalde ideeën over identiteit en individueel herstellen
141 Volgens Aristoteles komt het hoogste geluk voort uit het verwerven van kennis, maar ook uit het vinden van een open en zelfkritische houding die verder reikt dan louter scepsis. Op het moment dat je kennis verwerft en zelf kritisch inzicht krijgt, ervaar je meer controle over de situatie, en dat kan inderdaad geluk opleveren. Maar er zijn ook mensen die juist het volstrekt negeren van intellectuele kennis als geluk ervaren. Volgens Henk Oosterling is geluk het in staat zijn om jouw potentie zo volledig mogelijk te realiseren
TO DO De vertroosting van de filosofie Boethius

bladzijde 140: Geluk is een kwestie van levenservaring en zelfkennis ( humanisme)
bladzijde 141: Geluk is het in staat zijn om jouw potentie zo volledig mogelijk te realiseren (Oosterling)

 vraag 12 Geluk is dan een staat van zijn of van worden, maar is dat wel zo?
          Is dat westers idee zo hermetisch en achterhaald?

147 – 12 – Hoe kun je weten of God (niet) bestaat

147 Een interview met Christiane Berkvens- Stevelinck. Zij is wetenschapper en gelovigen.
148 Bewijzen dat God bestaat is ongelooflijk vaak geprobeerd, maar geluk is het nooit
148 Hoe kun je weten, zo zou een scepticus hier tegenwerpen, dat je een religieuze ervaring God mag noemen?
148 Berkvens: “Ik ben wel sceptisch over de pretentie dat je het geel zou kunnen zien dat kan ik niet”
149 Het geloof in God is niets anders dan het geloof in de mens
149 God is een product van de verbeelding
149 Visie van Berkvens: “Natuurlijk is scepsis in de wetenschap volstrekt noodzakelijk, maar als het gaat over relaties tussen mensen en ook over hun relatie tot God, dan heb je weinig aan twijfel. Met die houding kun je wel inpakken. Relaties komen pas tot stand als we daar vertrouwen in hebben. Hetzelfde geldt voor andere waarden die ons overstijgen, voor het hogere, zoals de filosoof Gabriël van den Brink dat noemt in de lage Landen en het hogere. Zonder vertrouwen in rechtvaardigheid of goedheid is er Ã¼berhaupt geen samenleving mogelijk – dan ontstaat er een morele leegte.” JST :: Liesbeth en ik.
150 Marx geloofde wel in rechtvaardigheid, maar beschouwde religie als opium van het volk
150 Taylor heeft eens gezegd dat de echte kloof loopt tussen fundamentalisten die anderen opleggen wat ze moeten denken en mensen die zich toleranter opstellen.
151 Mening van Berkvens: “zou mensen moeten leren kritisch na te denken. Maar als je leerlingen dwingt scepsis als hoogste vorm van denken te adopteren (zoals nu gebeurt op het VWO) dan dring je ze een ideologie op. Dat is discriminerend voor gelovigen.” oei-oei!!

Vraag 13 Bestaat God?

157 – 13 – Twijfel aan de twijfel

157 Michel de Montaigne schreef alleen maar essays, probeersels. Deze bescheiden houding past goed in onze tijd waarin de “grote verhalen” hun geloofwaardigheid hebben verloren.
- In één alomvattende theorie over vooruitgang is de wereld niet meer te vatten.
- Post modernen vinden waardeoordelen een kwestie van perspectief.
158 De eindeloze hoeveelheid meningen die toegankelijk wordt gemaakt door het wereldwijde web, ondergraaft het vertrouwen in autoriteit op een veel grotere schaal dan de postmoderne hadden kunnen voorspellen. Het effect is inderdaad onrustbarend. Als elke bron van kennis even valide is als de andere, dan kun je ook de grootst mogelijke onzin beweren. Dan kun je elk tegenargument afweren door te zeggen: “dat is gewoon mijn mening” (JST de humanistische visie)
160 Het nadeel van de twijfel is dat die vertrouwen afbreekt. Dat kan er toe leiden dat mensen de moed verliezen. Ze zien geen heil meer in de wetenschap, of in de democratie, of in de liefde, of zelfs in hun eigen verstand. Ze gooien het bijltje erbij neer: scepsis wordt cynisme of gewoon onverschilligheid.
161 Scepsis moet altijd hand in hand gaan met geloof, anders wordt het een vorm van cynisme.
161 Volgens Hans Schnitzler verdringt het dogma dat de techniek ons zelfstandiger zou maken, het minstens zo relevante inzicht dat internetgiganten ons juist vergaand afhankelijk hebben gemaakt van hun apparaten en verkoopstrategieën.
161 Zelfs Kant, toch een filosoof die behoorlijk heeft gesnoeid en geraakt in de metafysische traditie, vond dat de scepsis haar plaats moet kennen.
162 Filosoferen is nadenken: het heen en weer tussen twee polen: kweken en snoeien. en daarbij moet het snoeien het kweken begeleiden, niet ontmoedigen.