02 Boudry – Waarom de wereld niet naar de knoppen gaat

---

   Auteur: Boudry, Maarten
     Boek: Waarom de wereld niet naar de knoppen gaat - 2019
     ISBN: 978-94-6310-309-1
  Gelezen: januari 2020 leesclub SENIA Groningen

---

Omdat we over het algemeen “probleem” boeken lezen, hebben we besloten om in januari 2020 een positief boek te gaan lezen.

---

7 Inleiding

WAAR OF NIET WAAR? :

1. 1. Er is ontzettend veel ellende in de wereld
   2. Nooit eerder was er zo weinig ellende in de wereld als vandaag

BEIDE ZIJN WAAR

25-12-2019 : Kortom, er is een verschil in beleving en feiten

• 08 “Vroeger” is een vage term, want eigenlijk maakte niet uit hoe zij in de tijd wil teruggaan. Het leven van de overgrote meerderheid van onze voorouders laat zich samenvatten in de woorden van de filosoof Thomas Hobbes:
  • “eenzaam, armoedig, afschuwelijk, beestachtig en kort“
• 08 Nooit eerder leverde zoveel mensen zolang, gezond, vrij, welvarend en vredig als anno 2019. Dat geldt in de eerste plaats voor rijke westerse landen, maar in steeds grotere mate ook voor de rest van de wereld

08 Vooruitgang is geen geloof

• 09 Vooruitgang is een kwestie van waarneembare feiten
• 09 De mondiale levensverwachting sinds 1800 is gestegen van 30 jaar na meer dan 70 jaar
• 09 Sommige denkers geloven dat vooruitgang een kwestie van historische noodzaak is (Hegel, Marx), dat de geschiedenis zich afwikkelt volgens bepaalde wetmatigheden of logische schema’s, die zullen uitmonden in een voorbestemd eindpunt, doorgaans een toestand van opperste volmaaktheid
• 09 Hiervoor is echter geen enkel bewijs
• 10 millennium na millennium is er weinig meer dan stilstand en uitzichtloosheid, tot onze moderne tijd nadert.
• 10 FEITEN: Dan schieten zowat alle maatstaven van maatschappelijke welvaart de hoogte in, terwijl alle grafieken van ellende en rampspoed (epidemieën, moorden, hongersnoden, slachtoffers van natuurrampen) de diepte induiken

10 Een woekerende veenbrand

• 11 Een stelsel van ideeën, dat is volgens Boudry de Verlichting
• 11 Wetenschap is de “aartsengel van de vooruitgang”
• 11 Als je een stappenplan van proefondervindelijke zelf verbetering toepast op de kosmos, dan krijg je de wetenschap
• 11 Als je er de samenleving mee inricht, dan krijg je de liberale democratie
• 11 Als je het aan bent om menselijke noden en behoeften op de meest efficiënte wijze te vervullen, dan krijg je een vrijemarkteconomie

12 Naar de knoppen?

• 12 Als je alle recente boektitels die woorden als “einde“, “malaise”, “crisis”, “verval” en “ondergang” bevatten op een rijtje zet, kan je een hele kast vullen

14 De scholen van vooruitgangsloochenaars

• 15 Boudry onderscheidt 4 soorten vooruitgangsloochenaars:
  • 15 Nostalgische pessimisten: vroeger was alles beter
  • 15 De “wacht maar” school: dit mooie leven kan niet zo blijven duren
  • 15 Cyclische pessimisten: Vette jaren wisselen met magere jaren, net  zoals oorlog en vrede
  • 15 De tredmolen denkers: Op de één of andere manier worden er geen vorderingen gemaakt

17 Structuur van het boek

• 17 zie de inhoudsopgave :

1. 1. Waarom iedereen gelooft dat het bergaf gaat met de wereld. De wortels van het hedendaagse pessimisme
   2. De uitwisbare erfzonde. Waarom racisme verdwijnt
   3. De obsessie met ongelijkheid. Hoe iedereen steeds rijker wordt (en de rijken nog meer)
   4. Waarom vooruitgang gelukkig maakt. Over tredmolen-pessimisme
   5. Waarom vrijheid werkt. De hersenschim van het neoliberalisme
   6. De ondergang van het Avondland? Over het doembeeld van islamisering
   7. Waarom onze planeet niet naar de knoppen gaat. Over ecologisch doemdenken.
   8. Epiloog

19 een opsteker

• 19 Het vorige boek van Boudry behandelde illusies : de ondertitel was: waarom waarheid altijd beter is

---

Hoofdstuk 1 – Waarom iedereen gelooft dat het bergaf gaat met de wereld.

De wortels van het hedendaagse pessimisme

---

• 22 Tot 1820 leven naar schatting 94% van de wereldbevolking in extreme armoede
• 22
• 24 Hetzelfde geldt voor kindersterfte ( In 1800 stierf 40% van de kinderen voor hun vijfde verjaardag)
• 25 Zie ook Hans Rosling’s website Gapminder 
• 25 Dat de wereldbevolking nog steeds toeneemt, komt niet omdat er steeds meer kinderen geboren worden, maar omdat de mensen die er al zijn, langer blijven leven
• 26 In 1800 kon slechts 12% van de wereldbevolking lezen en schrijven, in 2019 is dat 85%
• 26 De kans dat iemand geweld tegen je gebruikte was in de middeleeuwen bijna 50 keer zo groot als nu
• 26 In 1900 telde de wereld 6 landen met een democratie
• 27 Nu zijn 6 op de 10 regeringen op een totaal van 167 landen democratisch

28 onwetendheid

• 28 Onze algemene kennis over de vooruitgang in de wereld is ronduit belabberd
• 29 Onwetendheid is hiervoor geen afdoende verklaring. Er speelt ook een pessimisme
• 29 Als het over ons persoonlijke leven gaat, zijn de meesten onder ons onverbeterlijke optimisten
• 30 Paul Schnabel: “Met mij gaat het goed, met ons gaat het slecht“

30 De wet van de onzichtbaarheid van vooruitgang

• 30 De blindheid voor vooruitgang is volgens de filosoof Rob Wijnberg “de grootste media-mythe van de moderne tijd“
• 31 De correspondent is een voorbeeld hoe het ook anders kan
• 32 Je leest vrijwel nooit in de krant “vandaag alweer 137.000 mensen uit de extreme armoede getild”
• 32 Deze 137.000 is een statistische abstractie. Armoede daling is een geleidelijk proces, dat zich over grote afstanden en lange tijd spannends uitstrekt
• 32 We kunnen dat de wet van de onzichtbaarheid van vooruitgang noemen: vooruitgang verloopt langzaam ging geruisloos; achteruitgang gaat in één klap en valt onmiddellijk op
• 34 Natuurlijk is het op zich begrijpelijk dat media veranderde berichten over “uitzonderingen “, omdat die nu eenmaal nieuwswaarde hebben, en over “problemen “, omdat die nu eenmaal opgelost moeten worden. Maar een neveneffect hiervan is wel dat mensen gaan geloven dat de wereld zienderogen achteruitgaat, terwijl die in werkelijkheid traag en geruisloos verbetert

21-12-2019 TO DO: Uitwerking van het boek “verlichting nu ” van Steven Pinker

35 De wet van de snelheid van slecht nieuws

• 35 Dat we zoveel slecht nieuws lezen in de media, heeft nog een andere eenvoudige verklaring. Er werd vroeger veel meer gemoord, verkracht en geplunderd, maar mensen kwamen dit meestal niet te weten, tenzij het om de hoek gebeurde
• 35 Vanaf de uitvinding van televisie en massamedia bereikte slecht nieuws de topsnelheid van vandaag
• 36 Schijn bedriegt: de daling van het aantal dodelijke slachtoffers van natuurrampen is een van de meest spectaculaire vormen van vooruitgang in de afgelopen eeuw
• 36 De beschikbaarsheidsheuristiek is het gegeven dat hoe vlotter iets beschikbaar is in onze mentale voorstelling, hoe waarschijnlijker we het vinden.
• 37 Terrorisme: objectief gezien is de kans voor elk van ons om bij een terreuraanslag om te komen verwaarloosbaar klein
• 38 Terrorisme in het mediatijdperk loont omdat het iedereen KAN gebeuren, maar ja: datzelfde geldt voor de loterij als je meedoet

Slecht werkt beter dan goed

• 38 Rampennieuws verkoopt als broodjes ” If it bleeds it leads “
• 39 De negatieve ingesteldheid van ons brein heeft opnieuw een goede evolutionaire verklaring
• 39 Evolutie door natuurlijke selectie draait om de maximalisatie van fitness, de kans op overleving en voortplanting
• 40 In zijn essay “Er was eens” van Johan Braeckman probeert het vertellend vermogen van de mens te verklaren door gebruik te maken van de termen positieve en negatieve gebeurtenissen. Er valt meer te leren uit verhalen die ernstige problemen simuleren, dan uit die waarin alles van een leien dakje loopt

41 Verhoogde gevoeligheid

• 41 Naarmate we meer welvaart en voorspoed kennen, beginnen we onze standaarden op te krikken
• 43 Er is wel sprake van “verhuftering“: voor wat mensen elkaar op sociale media aan het hoofd slingeren, trok een middeleeuws meteen hun messen
• 43 Hoe zeldzamer geweld wordt, hoe minder we het kunnen verdragen

44 Jeugdsentiment

• 44 Een andere bron van pessimisme over de wereld is dat we geneigd zijn om de tijd waarin we zelf opgroeiden te romantiseren
• 45 Wanneer je ouder wordt versmalt je tijdshorizon, je eigen lichaam takelt af
• 45 [EXPAND Pink Floyd : Time)] Ticking away the moments that make up a dull day Fritter and waste the hours in an offhand way. Kicking around on a piece of ground in your home town Waiting for someone or something to show you the way. Tired of lying in the sunshine staying home to watch the rain. You are young and life is long and there is time to kill today. And then one day you find ten years have got behind you. No one told you when to run, you missed the starting gun. So you run and you run to catch up with the sun but it’s sinking Racing around to come up behind you again. The sun is the same in a relative way but you’re older, Shorter of breath and one day closer to death. Every year is getting shorter never seem to find the time. Plans that either come to naught or half a page of scribbled lines Hanging on in quiet desperation is the English way The time is gone, the song is over, Thought I’d something more to say. Home Home again I like to be here When I can When I come home Cold and tired It’s good to warm my bones Beside the fire Far away Across the field Tolling on the iron bell Calls the faithful to their knees To hear the softly spoken magic spell[/EXPAND]
• 46 In werkelijkheid groeide Bas Heijne (Onbehagen) op in een wereld die veel gevaarlijker was dan nu
• 47 Jan Terlouws “touwtje uit de brievenbus” is ook een verheerlijking van vroeger, vroeger was moeder de vrouw thuis

48 Waarom doemdenkers diepzinnig klinken

• 49 Naast “koude verklaringen” (de manier waarop ons brein informatie verwerkt) voor irrationele overtuigingen spreken psychologen echter ook over “hete” verklaringen: die hebben te maken met emoties en drijfveren, met wat we graag willen en wensen
• 49 In 2018 schreef Pinker het boek “Verlichting Nu “, waarin hij de menselijke vooruitgang op diverse vlakken aantoont met een berg cijfers en grafieken
• 49 Pinker werd echter zowel door rechtse als door linkse recensenten verketterd
• 49 De “hete verklaring” is dat dat pessimisme over ons persoonlijk leven door de meeste mensen als gezeur wordt ervaren, maar pessimisme over de wereld wordt diepzinnig en slim bevonden
• 50 Decennium na decennium doet Paul Ehrlich  de ene doemvoorspelling na de andere, terwijl vrijwel niemand van de vooruitgangsoptimist Julian Simon gehoord heeft

52 echte intellectuelen zijn pessimisten

• 52 Doemdenkers en pessimisten zijn o.a. Nietzsche, Freud, Sartre, Foucault, Adorno, Said, Heidegger en Chomsky.
• 52 Positivisten zijn o.a. Jan Stegeman, Pinker, Bregman en Boudry

54 tegenstrijdigheden

• 54 De meeste van deze schrijvers / filosofen komen niet met empirische bewijzen voor hun bouwde beweringen over het morele verval van onze tijd
• 54 Onheilspellende beweringen van het type “steeds meer X” en “een opmars van Y” worden bijna nooit gestaafd met onderzoek
• 55 Als je niet gehinderd wordt door feiten en cijfers, kun je natuurlijk om het even wat beweren
• 57 Het dankbaarste onderwerp voor de volleerde cultuurpessimist is de opkomst van sociale media
• 57 Randall Munroe:
• “Ik ben de enige denkende mens onder de schapen . . .”

58 De wet van behoud van gezeik

• 58 Misschien leven er minder mensen in armoede, zo geeft de pessimist naast de tanden toe, maar ondertussen neemt de ongelijkheid (zie hoofdstuk 3) wel hand over hand toe
• 58 De wet van behoud van gezeik: Hoe goed het ook gaat met de wereld, er zal altijd evenveel geklaagd worden
• 59 Monty Python : Life of Brian : [EXPAND Wat hebben de Romeinen ooit voor ons gedaan?]De leider van het bevrijdingsfront van Judea steekt tijdens een geheime vergadering een tirade af tegen de Romeinse bezetter. Daarbij stelt hij op een gegeven moment de geheel retorische vraag: “Wat hebben de Romeinen ooit voor ons gedaan?” Eén van hen: “De aquaducten? ” De leider mompelt toegeeflijk: “Oh ja, natuurlijk, de aquaducten waren eigenlijk wel een verbetering “. Wanneer hij echter aanstalten maakt om zijn betoog voort te zetten, beginnen anderen nog Romeinse zegeningen op te sommen. “De riolering! “”De geneeskunde! “”Het onderwijs! “”De wijn!” De leider blijft onvermurwbaar: “akkoord, maar behalve de aquaducten, de riolering, dergelijk geneeskunde, het onderwijs, de wijn, de openbare orde, irrigatie, wegen, de watertoevoer en publieke gezondheid – wat hebben de Romeinen ooit voor ons gedaan?[/EXPAND]

61 Nuttig pessimisme?

• 61 Er is een eenvoudig pragmatisch argument voor pessimisme dat ik onbesproken liet. De wereld gaat niet vanzelf vooruit. Als je een betere wereld tot stand wil brengen, heb je behoefte aan mensen die de handen uit de mouwen steken
• 62 De vooruitgangsdenker Matt Ridley : “Er zijn in normale belangen gemoeid bij pessimisme […] Geen enkel goed doel heeft ooit geld ingezameld door te verkondigen dat het beter gaat. Geen enkele journalist heeft ooit de voorpagina gehaald door zijn redacteur te zeggen dat hij een verhaal schrijven over hoe rampen nu minder waarschijnlijk zijn
• 63 Verder is er het fenomeen van de zelf weerleggende voorspelling, een broertje van de selffulfilling prophecy. Bijvoorbeeld DDT: In 1962 voorspelde Rachel Carson dat hij door het massale gebruik van DDT in andere pesticiden binnen afzienbare tijd geen wilde natuurlijk meer over zou zijn. Hierdoor kwam er een verbod op DDT
• 64 Doordat paniekzaaierij je geloofwaardigheid ondergraaft, beland je ook snel in een vicieuze cirkel
• 65 “Als Greenpeace zegt dat het 4; warmer wordt, mogen daar wel een graad of 2 van aftrekken“

65 Fatalisme en misantropie

• 65 Pessimisme leidt vaak tot fatalisme en berusting
• 66 De econoom Max Roser van de website Our World in Data stelde vast dat mensen die slecht scoren op de quiz van Rosling ook veel cynici zijn over de wereld
• 67 Roser: “Degenen die optimistisch zijn over de toekomst, kunnen hun visie baseren op de wetenschap dat het mogelijk is om de wereld ten goede te veranderen, omdat ze weten dat dat al hebben gedaan
• 67 Als iets bevorderlijk is voor de vooruitgang van de wereld, dan is het optimisme, niet pessimisme

67 De wereld gaat niet bergaf

• 67 Geloof in neergang en stilstand is een illusie, veroorzaakt door
  • de wet van de onzichtbaarheid van vooruitgang,
  • de wet van de snelheid van slecht nieuws,
  • de wet van behoud van gezeik, en
  • een reeks eigenaardigheden van de menselijk brein
• 67 De beste remedie tegen vooruitgang gelogen in is een flinke dosis geschiedenis

---

69  Hoofdstuk 2 De uitwisbare erfzonde.

69 Waarom racisme verdwijnt

• 70 De ex-slaaf geluidsopname van Fountain Hughes is een verbluffend document van vooruitgang, op verschillende vlakken. Door de wonderen van de moderne techniek kunnen we de geluidsgolven oproepen van de stem van iemand die ooit nog als een stuk vee werd verhandeld

71 Een korte geschiedenis van racisme

• 71 De Grieken waarom dan wel relatief ruimdenkend voor hun tijd, ze koesterden wel allerlei racistische vooroordelen over de niet-Griekse volkeren, die ze barbaroi noemden.
• 72 De mens zoekt van nature een “wij” met wie hij zich verbonden kan voelen, en een “zij” tegen wie hij zich kan afzetten
• 72 Experimenten wijzen uit dat zelfs een ogenschijnlijk triviaal criterium, zoals welk schilderij je mooi vindt of welk trui die je draagt, voldoende is om een wij-zij-gevoel op te wekken
• 72 Belangrijk is dat wij-zij-denken bijna altijd gepaard gaat met gevoelens van superioriteit van de eigen groep
• 73 Hoe ontstaat racisme? Vanaf de agrarische revolutie begonnen onze voorouders vooral over lange afstanden te rijden, om handel te drijven of oorlog te voeren. Daardoor kwamen ze vaker in contact met mensen die er opvallend anders uitzagen

74 De Verlichting

• 74 Om een lang verhaal kort te maken: racisme zelf is niet aangeboren, maar de natuurlijke neigingen van ons brein maken racisme zo onweerstaanbaar dat je hard moet zoeken in de geschiedenis na een volk dat helemaal vrij is van racistische denkbeelden
• 75 Veel Europese denkers maakten een cruciale denkfout: ze dachten dat het blanke en Europese menstype van nature superieur was aan andere volkeren
• 76 De opkomst van theorieën over een raciale hiërarchie, met het blanke ras aan de top, hangt ironisch genoeg samen met de periode van de Verlichting
• 76 Mensen die zichzelf beter vinden dan de rest vind je overal, maar mensen die zichzelf gelijkwaardig achten aan anderen zijn zeldzaam

77 De Verenigde Staten

• 77 Aangezien de VS in de zuidelijke staten economisch gezien volkomen afhankelijk waren van slavenwerk op plantages, werden de Verenigde Staten gesticht met de erfzonde van de zwarte slavernij
• 77 De meest noordelijke staten schaften slavernij kort na de onafhankelijkheidsverklaring in 1776 weer af, maar in de zuidelijke staten ging de barbarij nog decennia door
• 78 Wie de opinies van blanke Amerikanen over zwarten in een grafiek ziet, ziet in het statige maar zekere daling van racistische denkbeelden in de loop van de jaren
• 78 In 1960 antwoorden nog bijna de helft van de blanke Amerikanen dat ze zouden verhuizen als een zwarte familie naast hen kwam wonen, nu is bijna niemand nog die mening toegedaan

80 Racisme bij ons (Nederland)

• 81 De meeste liberale democratieën hebben een antiracisme wetgeving, die mensen moet beschermen tegen discriminatie en uitsluiting door medeburgers
• 81 In West-Europa vind je geen enkele politicus meer, ook niet bij extreem-rechtse partijen, die pleit voor herinvoering van segregatie of discriminatie op raciale gronden

81 Nergens erger dan bij ons?

• 83 Als je een wereldkaart maakt van een raciale tolerantie, zie je dat westerse landen over de hele wereld zowat de laagste graad van racisme vertonen, samen met Latijns-Amerikaanse landen
• 83 De hoogste graad van racisme zien we in landen als India, Jordanië en Egypte. In West-Europa valt enkel Frankrijk uit de toon. Daar zag meer dan 20% van de ondervraagden een buurman van een ander ras niet zitten
• 85 Onder Turken en en Marokkanen is antizwart racisme bijvoorbeeld wijdverbreid

86 De eenzame racist

• 86 Als het klopt dat racisme in onze samenleving afneemt, waarom denken zoveel mensen dan het omgekeerde?
• 86 Zelfs in de tolerante samenleving zullen er nog altijd voldoende racisten rondlopen om af en toe de krantenkoppen mee te vullen
• 87 Reken daarbij nog de kracht van sociale media, en dezelfde bagger die vroeger niet verder reikte dan de oren van de dichtstbijzijnde tooghangers, reist nu sneller dan het licht en bereikt potentieel de hele wereld

88 Morele ophoging

• 88 In de strijd tegen racisme zien we ook een proces van “normatieve opvolging“
• 88 Naarmate gruwelijke uitingen van racisme minder vaak voorkomen, wordt de frontlinie verlegd naar de minder erge vormen van racisme
• 89 Regelrechte verkrachting verdient de hoogste prioriteit, maar gaandeweg besteden ook aandacht aan mildere vormen van seksueel grensoverschrijdend gedrag opdringerige avances, machtsmisbruik, seksisme op de werkvloer, foute sms’jes

91 Meer klachten, minder incidenten

• 91 Een derde reden voor de schijnbare toename van racisme komt voort uit een andere paradox van morele vooruitgang. In een samenleving die door een door racistisch is, zullen etnische minderheden niet klagen over hoe ze bejegend worden.
• 91 Etnische minderheden hebben anno 2019 veel hogere verwachtingen van onze samenleving
• 92 De meeste gekleurde mensen in België en Nederland zijn afkomstig uit de arbeidsmigratie vanaf de jaren 60
  • In de eerste fase leefden wezen de verschillende groepen naast elkaar. Arbeidsmigranten (gastarbeiders) hadden aparte wijken en leefden een eerder teruggetrokken bestaan, omdat ze toch maar “te gast” waar
  • In de tweede fase kwam er meer contact, dat is de fase waarin je de meeste wrijving mag verwachten

94 Vooruitgang is verboden

• 94 Racisme is niet aangeboren maar aangeleerd. Dat komt overal voor heeft nagenoeg altijd bestaan
• 95 Sommige bestrijders van seksisme of homofobie willen niet horen dat de afgelopen jaren of decennia veel vooruitgang hebben geboekt

96 Microagressies en symbolisch racisme

• 96 De definitie van racisme wordt stelselmatig opgerekt
• 96 De racisme tredmolen: het ene morele kwaad wordt gewoon vervangen door het andere
• 97 Micro-agressies: “Waar kom je vandaan?” “Wat spreek je goed Nederlands”
• 99 De IAT test op ras e.d. werkt niet. Iedereen is (een beetje) racist.
• 100 Boudry : Bewaar de term racisme voor echte racisten, het soort lieden dat geloof dat mensen met een andere huidskleur minderwaardig zijn

101 Cultureel racisme

• 101 Jan Blommaert: “Het hedendaagse racisme is een racisme dat zich richt op de culturele identiteiten, eigenschappen, opvattingen en gedragingen van mensen”
• 102 De term cultureel racisme gaat met een alledaags woord aan de haal en geeft een compleet andere invulling aan, die haaks op de oorspronkelijke betekenis staat
• 103 Door het onderscheid tussen ideeën in de mensen die ze aanhangen te vertroebelen, vervallen activisten onwillekeurig zelf in racisme (in de oorspronkelijke betekenis, welteverstaan)
• 104 Als gevolg van een toevallige speling van geschiedenis, geografie en migratiestromen lopende breuklijnen van cultuur en huidskleur in onze samenleving helaas deels gelijk
• 105 Omdat de huidige breuklijnen slechts een toevallige speling zijn van geografie en geschiedenis, kunnen ze ook binnen de kortste keren weer doorbroken worden
• 106 Boudry: Hoe verwarrender de wereld wordt voor ideologische heethoofden, hoe beter

106 Stap van die tredmolen

• 106 De meeste pessimisten op het gebied op het gebied van racismebestrijding behoren tot de strekking van de tredmolen-denkers
• 106 Ze erkennen wel dat de zichtbare veranderingen zijn in onze samenleving (uiteraard de afschaffing van slavernij, segregatie en apartheid), maar ze geloven niettemin dat we in de strijd tegen racisme zijn blijven stilstaan
• 108 Tot voor enkele decennia konden restaurant uitbaters in de Verenigde Staten gewoon een bordje tegen het raam plakken met daarop “Wij bedienen enkel blanken. Geen Mexicanen en negers”. 109 In het Verenigd Koninkrijk vond je talloze plakkaten met de afkorting NINA (No Irish Need Apply)

---

111 Hoofdstuk 3 De obsessie met ongelijkheid.

*** Hoe iedereen steeds rijker wordt (en de rijken nog meer)

• 113 De econome Deirdre McCloskey spreekt over de Grote Verrijking, welvaartsgroei sinds 1800 die in de wereld schreef geschiedenis geen weerga kent
• 113 Voor de 21ste eeuw verwachten economen een groei van 1600% ( bestaat geen nulletje teveel)
• 113 Het gemiddelde inkomen van de OESO landen ligt 30 keer hoger dan in 1800
• 113 Miljarden mensen hebben anno 2019 toegang tot elektriciteit, spoeltoiletten, internet, antibiotica, muziekspelers, airconditioning en kleuren televisie

114 Ongelijkheid

• 114 Hoe is al deze rijkdom verdeeld? 
• 114 Volgens Piketty groeit de ongelijkheid :
  • de inkomsten uit vermogen, zo stelt de wet van Piketty,
    • liggen in een kapitalistische samenleving in de regel hoger dan de groei van de economie zelf
• 115 De oplossing volgens hem: een wereldwijde belasting op vermogen 

115 Kloofdenken

• 115 Misverstanden: Een eerste misvatting gaat over de schaal van de ongelijkheid. Veel mensen geloven dat de (economische) ongelijkheid op wereldvlak steeds toeneemt.

115 Het rijke Westen zou steeds rijker worden, de rest van de wereld steeds armer. Niets is minder waar 115 in vergelijking met 1800 is het gros van de wereldbevolking uit de extreme armoede gekomen. 115 Ondanks deze vooruitgang is er nog steeds een groot deel van de wereldbevolking zeer arm: nog altijd leven meer dan 700 miljoen mensen in extreme armoede ( minder dan 1 dollar per dag ) 116 Zie Gapminder : twee bulten

• 116 In ontwikkelingslanden  leven mensen steeds langer en gezonder, omdat ze zich steeds meer modern comfort  kunnen veroorloven: gezonde voeding, elektriciteit, stromend water, hygiënische toiletten, wasmachines, schoolboeken en gemotoriseerde voertuigen
• 118 De these van Piketty is niet gebaseerd op ongelijkheid op wereldschaal, maar op ongelijkheid binnen bepaalde landen
• 118 Een veelgebruikt criterium om ongelijkheid te meten is de verdeling van inkomens.
  • In 1980 verdiende een Amerikaanse CEO  42 x zoveel als zijn werknemers
  • In 2015 verdiende een Amerikaanse CEO 271 x zoveel als zijn werknemers
• 118 een ander criterium is de verdeling van vermogen. In 2016 bezat de top 1% rijkste families in de Verenigde Staten samen 38,6% van al het kapitaal

119 Ongelijkheid is geen armoede

• 119 Het is mogelijk dat iedereen in de samenleving rijker wordt, terwijl de ongelijkheid niettemin toeneemt
• 120 Boudry vergelijk dit met een magische taart: deze taak wordt steeds groter
• 121 Als je steeds minder geld moet uitgeven aan voedsel en basisvoorzieningen, hou je steeds meer over voor andere zaken
• 121 Mede daardoor hebben zelfs de armste mensen in westerse landen tegenwoordig televisies, koelkasten,  toiletten en wasmachines, zaken die vroeger voorbehouden  waren voor de rijke elite
• 121 Globalisering maakt volgens Boudry dat baantjes in lage-lonen-landen voor bijvoorbeeld het maken van een smartphone in een fabriek felbegeerd zijn, zwoegen op het land is nog veel erger

122 Is ongelijkheid een moreel kwaad?

• 122 Is (economische) ongelijkheid een moreel kwaad?
• 122 Harry Frankfurt komt tot de conclusie dat economische ongelijkheid op zichzelf “moreel onschuldig” is
• 122 Vanuit moreel oogpunt is het belangrijk dat iedereen voldoende heeft, niet dat iedereen evenveel heeft
• 123 “Oorlog is de grootste herverdeling’s machine die ooit is bedacht”
• 123 In kapitalistische samenlevingen bestond er wel grote ongelijkheid, maar in absolute termen waren de “armen” er veel beter af dan in communistische landen

124 Groei en ongelijkheid

• 124 Stel je voor dat alle Nederlandse burgers 50 euro krijgen, op één voorwaarde: 1 burger krijgt, door een loterij, 50 miljoen euro. Is een dergelijke deal moreel aanvaardbaar? De ongelijkheid in de samenleving neemt toe, maar de samenleving als geheel gaat erop vooruit . . . Deze deal “geeft aan” hoe een vrijemarkteconomie ongeveer werkt

27-12-2019 zie ook het Wilt Chamberlain argument

• 125 Marc de Vos maakt een onderscheid tussen:
  • Ongelijkheid van kansen: iedereen moet evenveel kans krijgen
  • Ongelijkheid qua inspanning en talenten: dit is de drijfveer om te ondernemen
• 126 Een zekere mate van herverdeling blijft natuurlijk moreel wenselijk
• 127 Hillary Clinton gaf 2 x zoveel geld uit aan haar campagne dan Trump

128 Allemaal statusangst?

• 128 In landen met meer ongelijkheid ligt de levensverwachting lager, zijn mensen vaker ziek en bestaat er minder sociale cohesie
• 128 Credo: Ongelijke samenlevingen zijn ongezonde samenlevingen
• 128 De theorie van Richard Wilkinson en Kate Pickett draait rond het concept “statusangst “: mensen zijn sociale dieren die erg gevoelig zijn voor status, hun relatieve positie ten opzichte van soortgenoten
• 129 Een kleine elite van superrijken steekt de rest van de wereld de ogen uit

129 Afgunst is parochiaal

• 129 Wilkinson en Pickett stellen dat meer gelijkheid voor meer sociale cohesie zorgt, maar het is ook mogelijk dat sociale cohesie zelf de oorzaak is van meer gelijkheid
• 130 De bekendste maatstaf voor ongelijkheid is de Gini-coëfficiënt
• 132 De vraag is met wié we ons vergelijken. Niet zozeer de onbekende miljonair op tv steekt mij de ogen uit, als wel de collega die promotie kreeg die aan mij voorbij ging, of de schoonbroer die een Porsche koopt die ik niet kan betalen
• 132 Een ander probleem met de theorie van Wilkinson en Pickett is dat ze op een schraal en materialistisch mensbeeld berust

133 Aversie voor ongelijkheid

• 133 De theorie dat een afkeer van ongelijkheid universeel is een aangeboren, staat sinds kort echter op de helling
• 134 Veel schijnbare bewijzen voor de ongelijkheidsaversie maken geen onderscheid tussen ongelijkheid en iets anders wat mensen verfoeien: onrechtvaardigheid
• 134 Als kinderen van elkaar weten wie netjes zijn kamer heeft opgeruimd, zijn ze plots geen egalitaristen meer
• 134 Bij ongelijke inspanningen verkiezen we ongelijke beloningen, geen gelijke
• 135 In premoderne samenlevingen vonden veel mensen het rechtvaardig dat aristocraten in grote weelde leefden ten opzichte van de rest van de samenleving

27-12-2019 Boudry gaat hier voorbij aan het feit dat mensen “geïndoctrineerd” waren door de fictie van “goddelijke” soevereiniteit

• 135 Is rijkdom in onze moderne samenleving verdiend?
• 135 Amerikanen geloven heilig in de American Dream: iedereen kan steenrijk worden als je maar hard genoeg je best doet

137 Verstokte pessimisten

• 138 Niet alleen is ongelijkheid op zich geen moreel kwaad, zeker opzicht is ze zelfs wenselijk.
• 138 Als ongelijkheid voortkomt uit ongelijke inspanningen (en een dosis geluk), dan is een maatschappelijk wenselijk
• 139 De superrijken schenken soms een deel aan liefdadigheid.

27-12-2019 De meeste miljarden worden niet in de allerarmsten gestoken, maar in ruimtevaart e.d.

• 139 Niet alles in het leven draait om geld

27-12-2019 Als je in Nederland 20 euro per week hebt voor voedsel . . .

Kortom, Boudry is een voorstander van een vrije markteconomie . . .

---

141 Waarom vooruitgang gelukkig maakt.

*** Over tredmolen-pessimisme

• 141 Alexis de Tocqueville :
  • “In het tijdperk van de democratie zijn de geneugten intenser dan in het tijdperk van de aristocratie, en het aantal mensen dat ervan kan genieten is oneindig veel groter. Tezelfdertijd moeten we erkennen dat hoop en verlangens vaak worden gefnuikt, dat de geesten verstoorde en rusteloos te zijn, en de zorgen prangender”
• 142 Heeft vooruitgang ons ook gelukkiger gemaakt?
• 143 De cultuurpessimist Paul Verhaeghe : “Nooit had de westerse mens het zo goed, nooit voelde hij zich zo slecht “

143 Een zeer korte geschiedenis van geluk

• 143 De oude Grieken spraken van eudaimonia,  letterlijk het welzijn van de geest. Je kan het begrip vertalen als “geluk”, maar ook als “welbevinden”of “voorspoed”
  • 144 Aristoteles meende dat een mens eudaimonia bereikte door moreel deugdelijk te leven, in overeenstemming met de rede
  • 144 De stoïcijnen probeer zoveel mogelijk onverschillig te blijven tegenover materiële welvaart en gezondheid, omdat je die zaken nu eenmaal niet in de hand hebt
  • 144 Het epicurisme ziet het ideale leven met zoveel mogelijk geneugten en zo weinig mogelijk kwellingen
  • 144 In het christendom draaide niet alleen ongeluk, maar om de redding van de ziel
• 145 In tegenstelling tot de antieke wijsgeren zagen christenen ellende en lijden ook als intrinsiek zinvol
• 145 Welke andere religie heeft een foltertuig (het kruis) als voornaamste symbool van devotie?
• 146 Het werk van Lucretius   De natuur  van de dingen heeft in de renaissance een enorme invloed uitgeoefend op de vroeg moderne denkers van de verlichting
• 147 De Europese verlichting onderscheidt zich wel van de Griekse filosofie door haar universalisme
• 148 De zin van het menselijk leven is volgens Locke gelukkig zijn
• 148 Niet de redding in het hiernamaals, maar geluk in het hiernumaals kwam centraal te staan:
  • Steven Pinker:
    • “de verlichting vertaalde de ultieme vraag
      • “hoe kan ik gered worden?” naar het pragmatische “hoe kan ik gelukkig zijn?”

148 Geluksstudies

• 149 De Cantril-ladder is een denkbeeldige ladder met 10 treden. De vraag die je krijgt is eenvoudig: op welke trede bevind je je op dit moment in je leven?
• 149 Aangezien geluk een puur subjectieve ervaring is, valt het buiten het domein van de wetenschap
• 150 Die kritieken slaan de plank mis. Geluk is inderdaad niet direct waarneembaar, maar wetenschap laat zich voortdurend in met het onwaarneembare ( niemand heeft ooit een elektron of proton, of een bacterie gezien met het blote oog)
• 151 Wat mensen in het in het dagelijks leven elkaar kunnen vragen, kunnen wetenschappers ook vragen
• 151 Wetenschappers gebruiken statistische methodes om “ruis” zoveel mogelijk weg te filteren uit data

152 De relativiteitstheorie van geluk

• 152 De Easterlin-paradox toont aan dat vanaf een inkomen boven modaal meer geld mensen niet gelukkiger maakt. Geluk hangt dan vrijwel uitsluitend af van andere factoren, zoals relaties, vrijheden, ontspanning, gezondheid, en zingeving. Dus financiële rijkdom helpt voor bovenmodale inkomens niet om gelukkiger te worden
• 153 De gangbare verklaring voor deze Easterlin-paradox bestaat uit twee componenten, die samen leiden tot een soort “relativiteitstheorie” van geluk
• 153 De eerste component: “hoeveel je ook hebt, je wil altijd meer en beter”
• 153 De tweede component “we zijn een sociale diersoort: voor de mens is zijn medemens de maat van alle dingen”
• 154 De slotsom van de relativiteitstheorie is volgens Wilkinson en Pickett dat alle vooruitgang vergeefse moeite is. Het is dweilen met de kraan open, het is water naar de zee dragen, het is eindeloos rond Wageningen trekt Mol

154 Het huidige geluksonderzoek

• 154 Easterlin zat ernaast.Er bestaat wel degelijk een duidelijk positief verband tussen materiële welvaart en geluk, zowel binnen als tussen landen
• 154 In een notendop : geld maakt gelukkig 

156 Relatieve en absolute standaarden

• 156 De problemen met de relativiteitstheorie worden zichtbaar wanneer haar consequenties doordenkt:
  • Kan Robinson Crusoe op zijn eiland genot beleven als hij niemand heeft om met te vergelijken?
  • Moet ik in een sloppenwijk gaan wonen om gelukkig te worden?
• 157 Naast een relatieve dimensie heeft geluk ook een belangrijke absolute component

158 Geld maakt (gedeeltelijk) gelukkig

• 158 Geld maakt vooral gelukkig als je er nog niet veel van hebt. Hoe rijker je bent, hoe meer extra geld nodig hebt om een verschil te merken in je gelukspeil
• 158 Economen spreken van “afnemende meeropbrengst“: iemand die arm vindt 50 euro een heel groot bedrag, multimiljonair haalt er zijn schouders bij op

159 Geluksmakers

• 159 Wat maakt nog gelukkig, behalve geld?
  • 159 Sommige mensen hebben getroffen in het leven, anderen hebben pech
  • 159 Sommigen maken wijze levenskeuzes, anderen nemen lichtzinnige beslissingen die ze zich achteraf beklagen
  • 159 Een erfelijke component speelt ook mee
  • 159 Sommige mensen hebben van nature een aanleg voor geluk, terwijl anderen net vatbaar zijn voor chronische depressie
  • 159 Extraverte mensen zijn bijvoorbeeld gelukkige, net als optimisten
  • 159 Intelligente mensen zijn (in tegenstelling tot wat vaak wordt aangenomen) gelukkiger dan minder intelligente
  • 159 Mensen worden gelukkiger naarmate ze ouder worden
• 160 Er zijn 6 cruciale geluksmakers:
  • 160 Inkomen (mijn partner en ik hebben een leefpatroon van 2500 euro)
  • 160 Levensverwachting (ik verwacht dat ik meer dan 80 wordt)
  • 160 Sociaal vertrouwen (hoog: ik leef in een democratie in Nederland)
  • 160 Goede sociale relaties (weinig, kan meer worden)
  • 160 Generositeit (vrijwilligerswerk : Senia)
  • 160 Ik leef zoals ik wil (vrijheid – filosofie – beeldhouwen – gitaar spelen )
• 161 De overheid kan een aanzienlijke impact uitoefenen op het gelukspeil van haar burgers
• 161 Het World Happiness Report bevat een overzicht van de geluksscores in Londen over de hele wereld
  • *** Download chapter 2 data en sorteer deze spreadsheet op life ladder
• 162 Mensen die in welvarende democratische landen wonen, zijn gelukkiger dan waar ook ter wereld

162 Ranglijst

• 162 In een grote studie in 68 landen vonden sociologen dat economische welvaart een veel grotere invloed uitoefent op het algemene gelukspeil van ongelijkheid
• 163 De enige vraag die ons nog rest: “wat als we ons geluk bereiken?“
• 164 “Liever een ongelukkige Socrates dan een gelukkig zwijn”
• 165 Mensen zijn ten diepste sociale wezens, die zich gelukkig voelen door betekenisvolle relaties aan te gaan met anderen

165 De rode koningin

• 165 Met een uur arbeid tegenwoordig kun je 300.000 keer meer uren kunstlicht kopen dan in het antieke Babylonië (toen je nog olie voor olielampen moest kopen)
• 165 Het spreekt voor zich dat we niet 10 keer zo gelukkig zijn als onze voorouders, laat staan 300.000 keer
• 165 Ons brein is niet ontworpen om ons in eeuwige gelukzaligheid te laten proeven, om de eenvoudige reden dat dit biologisch gezien niet voordelig zou zijn
• 167 De conclusies van van geluksstudies worden steeds duidelijker: meer welvaart en vooruitgang, hoe meer geluk. Gelukkig maar

---

169 Waarom vrijheid werkt.

*** De hersenschim van het neoliberalisme

• 169 Populistische volksmenners jutten de bevolking op tegen elkaar en tegen de elites.
• 169 De democratie wankelt, politici uit traditionele partijen zijn het spoor bijster,  wie of wat is toch schuldig aan al deze ellende?
• 170 Noam Chomsky somt de zonden op van het neoliberalisme:
  • “Een enorme stijging van sociale en economische ongelijkheid,
  • een opvallende stijging in ernstige ontbering voor de armste landen en volkeren van de wereld,
  • een rampzalig milieu wereldwijd,
  • een wankele globale economie en
  • een ongekende welvarendheid van de rijken“
• 171 Het begrip “neoliberalisme” wordt als paraplu ter ingezet voor een hele waaier aan maatschappelijke verschijnselen en tendensen
• 172 In maar liefst 69% van artikelen over neoliberalisme wordt geen enkele poging ondernomen om een definitie te geven

172 Een beknopte geschiedenis van het neoliberalisme

• 172 De Duitse socioloog Alexander Rüstow muntte in 1938 deze term: tussen kapitalisme en communisme is neoliberalisme volgens Rüstow een gulden middenweg:
  • economische en politieke vrijheid bleven het uitgangspunt,
  • maar wel met correcties en duidelijke spelregels, vastgelegd door een sterke overheid
• 174 De Mont Pèlerin Society is een groep liberale denkers die vanaf 1947 het neoliberalisme nieuw leven wilden inblazen. Het dominante paradigma in die tijd was dat van de Britse econoom John Maynard Keynes, die een sterke welvaartsstaat en centraal geleide economie voorstond
• 176 *** 1973
  • 176 De olieproducerende Arabische landen verhoogden de olieprijs met 70%
  • 176 De westerse economie kwam tot stilstand.
  • 176 Volgens de neoliberalen was de overheid uit haar voegen gebarsten
  • 177 De remedie: meer vrijhandel, minder overheid.
  • 177 Friedman had een alternatief voor Keynes: overheden werden afgeslankt, staatsbedrijven geprivatiseerd, markten gedereguleerd
• 177 En zo geschiedde het dat de ideeën van Hayek en Friedman de (westerse) wereld veroverden
• 177 Ook sociaaldemocraten als Blair, Clinton en Wim Kok bewandelden deze “derde weg”

178 Neoliberalisme en marktfundamentalisme

• 179 Friedman stelde voor om het minimumloon af te schaffen, het onderwijs te privatiseren, alle handelsbarrières en landbouwsubsidies te slopen en drugs volledig te legaliseren.
• 180 Friedman was voor een basisinkomen, omdat hij oprecht bekommerd was om arme mensen

181 Atlas haalde zijn schouders op

• 181 In het denksysteem van Ayn Rand (dat ze zelf “objectivisme” noemt) geldt zelfzucht als de hoogste morele deugd
• 181 In filosofisch opzicht behoort Rand niet eens dat het liberalisme, laat staan het neoliberalisme, maar tot het radicale libertarisme
• 181 Rand bepleit een “nachtwakersstaat“, een piepkleine overheid die enkel instaan voor de fysieke veiligheid van zijn burgers ( de politie en krijgsmacht) en een minimale rechtsorde
• 182 Rand heeft geen invloed in Europa, het overheidsbeslag in Nederland bedraagt meer dan 50% van het bbp
• 183 Want als (zoals Rand vindt) belastingen diefstal zijn, hoe betaalt de overheid dan leger en politie en rechtbank      het bbp?

183 Financiële puinhopen

• 183 De kredietcrisis van 2008 zorgde er voor dat diverse overheden op grote schaal rechtstreeks een deel in het risicodragend kapitaal van banken namen.
• 185 In de nasleep van de crisis waren de banken ‘”‘too big to fail“
• 185 Topbankiers noemen dit “Russische roulette spelen met andermans hoofd“

185 Neoliberalisme in de wereld

• 186 In ontwikkelingslanden heeft de heilige Drievuldigheid van het neoliberalisme (vrijhandel, deregulering, privatisering) geleid tot een forse welvaartsstijging
• 186 De extreme armoede in de wereld is sinds de jaren 80 van 44% naar 9,6% gedaald
• 186 Tot op de dag van vandaag krijgen boeren in Europa jaarlijks miljarden aan landbouwsubsidies
• 187 Hayek schreef al dat we een duidelijke keuze moeten maken: oftewel overheid ofwel markt, maar geen mengelmoes van beide

188 Tegenstrijdigheden

• 188 M.b.t. de minder tastbare effecten van het neoliberalisme:
  • 188 Pestgedrag kon niet vaker voor dan vroeger, maar net minder, zoals ongeveer elke vorm van agressie en geweldpleging
  • 188 Het idee van een “ratrace “hoe, waarin iedereen steeds harder moet werken, klopt ook niet
  • 188 We de werken net minder dan vroeger, waardoor we meer tijd overhouden voor vakantie, vrienden en familie
  • 188 De prestatiedwang in ons onderwijs is een stuk lager dan vroeger

189 Hersenschim

• 189 De term neoliberalisme is een rommelige vergaarbak voor alle denkbare problemen in onze samenleving geworden
• 190 Als die het begrip neoliberalisme vernauwd tot de ideeën van Friedman en Hayek, zoals toegepast door Thatcher en Reagan, dan hebben de critici af en toe wel een punt. Deregulering is bijvoorbeeld medeverantwoordelijk voor de financiële puinhopen van 2008

---

191 Hoofdstuk 6 – De ondergang van het Avondland?

*** Over het doembeeld van islamisering

• 192 De titel van het debat “Avondland en identiteit” in 2018 in Edegem in België verwijst na het beruchte werk “de ondergang van het Avondland” uit 2018 van de Duitse historicus Oswald Spengler
• 193 Een rode draad hierbij is de inwendige verzwakking van de Europese beschaving
• 194 De Britse filosoof Scruton bedacht de term oikofobie (van het Griekse oikos, “eigene”) voor een diepe afkeer van de eigen culturele tradities

31-12-2019 Ongeveer 800.000 mensen,  7% van de Nederlandse bevolking is moslim

196 Mensen zijn bang

• 196 Wat Boudry het meeste opviel in Edegem was dat de grote meerderheid oprecht leek te geloven dat de ondergang nabij is dat je wel stekeblind moest zijn om daar anders over te denken

198 Concentrische cirkels

• 198 De feiten: . . . zijn er moslims die je graag de boel willen overnemen, en met hoeveel zijn ze?
• 198 In de kleinste cirkel, helemaal binnenin, vinden we de fanatiekste, niets ontziende gelovigen, die er niet voor terugdeinzen om terreur aanslagen te plegen. In de cirkel daaromheen zijn mensen het als moslim ermee eens, maar zijn tegen terreuraanslagen op willekeurige burgers.
• 199 Rond deze groep zit nog een bredere cirkel van politieke islamisten, zoals de moslim broeders, die op democratische wijze proberen de macht over over

199 Met hoeveel zijn ze?

• 200 Volgens de gegevens van Ruud Koopmans moeten we meer dan 40% van de van de West-Europese moslims tot het fundamentalisme rekenen, tegenover minder dan 5% van de christenen
• 200 Bijna 60% van de moslims geeft aan dat ze geen homo’s als vrienden willen
• 202 In sommige Europese wijken zijn religieuze eilandjes ontstaan, waar moslims zich afkeren van de samenleving en waar vrouwen en dissidenten het juk van de sharia (de wet van god) voelen

203 Migratiestromen

• 203 Waar komt dat fundamentalisme vandaan? De eerste verklaring is eenvoudig: het is gewoon een afspiegeling van het globale plaatje
• 203 In bijna elk islamitisch land vindt een ruime meerderheid van de mensen dat je de koran letterlijk en woord voor woord moet lezen
• 203 In veel moslim landen speet een kleine maar significante minderheid zijn steun uit voor zelfmoordaanslagen ter verdediging van het islamitische geloof
• 204 Via grootschalige arbeidsmigratie in de jaren 70 deed de islam zijn intrede in West-Europa
• 204 Een tweede verklaring voor het moslim fundamentalisme is dat mensen vaak een houvast zoeken in hun religieus geloof en zich daaromheen gaan hergroeperen
• 203 Een derde mechanisme is is onze verdorven leefwijze. Alcohol en drugs, dansclubs, varkensvlees, billboards met schaars geklede vrouwen, popmuziek, Peking, wulpse videoclips, internet porno
• 206 Duizenden Europese moslim jongeren leggen hetzelfde parkoers af: eerst een hedonistische levenswandel en daarna een plots religieuze ommezwaai

206 Onafscheidelijke zusterreligies

• 206 De doemdenkers hebben dus wel degelijk een punt
• 207 De islam is van nature belust op onderwerping en vervuld van een superioriteit waren, als laatste in finale openbaring van god
• 207 De typische christelijke nieuwsgierigheid en kennisdrang is bij de islam geheel afwezig
• 208 Volgens Boudry heeft het christendom zich ook heel lang met alle macht tegen de moderniteit verzet
• 209 Grote delen van de Griekse en Romaanse beschaving werden door een christendom weggevaagd, vernietigd en verboden. Het millennium tussen de vijfde en 15e eeuw staat niet voor niets bekend als “de duistere middeleeuwen”
• 209 Het was een tijdperk van stilstand en terugval, van dogmatisme en barbaarsheid
  • 209 Tijdens het kalifaat van de Abbasiden (750-1258) de islamitische beschaving een flinke voorsprong op christelijk West-Europa, met een bloeiende markteconomie, een rijke literatuur en dito filosofische traditie
• 210 De verlichting is geen uniek Europese uitvinding: het is een ideale stelsel dat op verschillende plaatsen in verschillende tijdvakken opflakkerende, om daarna helaas telkens weer uit te doven
• 210 De waarheid is dat de moderniteiten wortel schoot in West-Europa ondanks, en niet dankzij het christendom, net zoals Bagdad van de achtste tot de 13de eeuw een bloeiperiode en miniverlichting meemaakte ondanks, niets dankzij de islam
• 210 Beide religies geloven dat een alwetende God zich heeft geopenbaard in de vorm van een onfeilbaar heilige boek
• 210 Beide religies bestrafte geloofsafval en ketterij, en stonden wantrouwig tegenover menselijke nieuwsgierigheid en kritisch denken, omdat die zouden afleiden van de eeuwige goddelijke waarheid
• 210 Zowat de helft van de koran is gewoon overgenomen uit de bijbel in andere christelijke geschriften
• 211 Eén verschilpunt is dat Mohammed een succesvolle politieke leider was
• 211 De status van de heilige boeken is ook verschillend
• 211 De meeste christelijke strekkingen zien de bijbel als werk van mensenhanden geïnspireerd door god, terwijl orthodoxe moslims geloven dat de koran van de eerste tot de laatste letter rechtstreeks van allah komt

212 De wasmachine van de verlichting

• 212 Door een speling van de geschiedenis kwam het christendom als allereerste release die terecht in wat Pim Fortuyn de “wasmachine van de verlichting” noemde
• 212 Toen de wetenschappelijke revolutie en daarna de verlichting in West Europa vaste grond aan de voeten kregen, wisten de christelijke autoriteiten aanvankelijk niet goed wat hun overkwam. De aanval op de christelijke-God vanaf de renaissance was niet openlijk, maar eerder een heimelijke sluipmoord. Moslims daarentegen zijn beter voorbereid dan christenen destijds

213 Verlichting in de islamitische wereld

• 214 In de periode 1800 – 1900 kende de Arabische wereld al een periode van verlichting en modernisering:
  • Vrouwenrechten werden ingevoerd
  • Moderne geneeskunde
  • Technologie
  • Liberale rechten en vrijheden
• 214 Volgens Boudry zijn de laatste jaren ook weer in de islam modernisering en liberalisering te zien
• 215 De Arabische wereld is, ondanks haar grote culturele achterstand, ook bezig aan een inhaalbeweging op het gebied van mensenrechten en democratisering
• 216 De wettelijke discriminatie van vrouwen op het gebied van huwelijksrecht, erfenisrecht en in getuigenissen in een rechtbank worden de laatste jaren in sommige Arabische landen stelselmatig weggewerkt

216 Europese moslims

• 216 Uit onderzoek bij 5000 moslimjongeren blijkt dat het belang van geloof voor een grote groep jongeren afneemt
• 217 Fundamentalisme is een reactie op de moderniteit en haar verlokkingen, een stuiptrekking van het geloofssysteem dat door de wasmachine wordt gedwongen
• 217 De moderniteit won steeds meer terrein, ondanks verwoede pogingen om de geesten af te sluiten
• 217 De evolutietheorie vond steeds meer ingang, net zoals liberale denkbeelden over homoseksualiteit, seks voor het huwelijk, abortus, euthanasie en de religieuze keuzevrijheid
• 218 De naam van de terreurgroep Boko Haram betekent letterlijk: “westers is zondig”

218 De wraak van de wieg

• 218 De islamitische wereld maakt momenteel dezelfde “demografische transitie” door als de westerse wereld
• 218 Bij dat proces dat eerst de kindersterfte, daarna het geboortecijfer
• 219 Ouders die zien dat hun kinderen opgroeien, hoeven er niet voortdurend nieuwe te maken

221 Het gevaar van de minderheid

• 221 Beide groepen (optimisten en pessimisten) maken een denkfout
• 221 De optimisten staren zich blind op absolute aantallen. Een onverzettelijke minderheid kan wel degelijk een grote invloed uitoefenen op de samenleving
• 221 De pessimisten onderschatten de interne verdeeldheid binnen het islamitisch fundamentalisme

225 De kracht van de verlichting

• 227 Boudry voorspelt dat binnen enkele decennia de islam hetzelfde lot beschoren zal zijn als het christendom
• 227 Allah zal door de wasmachine van de verlichting worden gedwongen
• 227 In een open en vrije arena, waar alle ideeën mogen botsen en geen enkel idee boven kritiek is verheven, maken deze geloofssystemen geen schijn van kans

---

• 229 – Hoofdstuk 7 – Waarom onze planeet niet naar de knoppen gaat.

  *** Over ecologisch doemdenken.

“Waarom zouden wij 

• 229 De doemdenker David Wallace-Wells schreef in 2017 het artikel “De onbewoonbare aarde“.
• 229 In plaats van de 4 ruiters (pest,  oorlog, honger en dood) zet hij onheil in 7 hoofdstukken:
  1. Hittedood
  2. Verhongering
  3. Klimaatplagen
  4. Verstikking
  5. Eindeloze oorlogen
  6. Vergiftigde oceanen
  7. Permanente economische ineenstorting

231 Een ideologische kloof

• 231 De beste manier om te voorspellen hoe iemand over klimaat opwarming denkt, is niet door te kijken naar opleidingsniveau, intelligentie of wetenschappelijke geletterdheid, maar gewoon op haar politieke overtuiging

233 De ontkenners

• 233 Feit 1 : onze planeet warmt op
• 233 Momenteel ligt de gemiddelde wereldwijde temperatuur naar schatting 1,1% hoger dan voor de industriële revolutie
• 233 Feit 2 : het ligt aan ons ( CO2 uitstoot)
• 235 Er bestaat inmiddels een brede consensus onder klimaat wetenschappers dat klimaat opwarming sinds 1950 grotendeels door de mens wordt veroorzaakt
• 237 De zelfverklaarde “klimaatsceptici” die de opwarming ontkennen of die volhouden dat de mens geen schuld treft, kun je vergelijken met mensen die ontkennen dat je van roken Anke krijgt

238 Moeder aarde

• 239 De beroemdste uitwerking van de morele tegenstelling tussen natuur = goed en mens = slecht komt van Jean Jacques Rousseau
• 240 “De aarde heeft een kanker, en die kanker heet mens”
  • •    Saturnus spreekt de aarde toe . . .
• 241 Kurt Vonnegut : “Wij zijn vreselijke dieren. Ik denk dat het immuunsysteem van de aarde van ons af probeert te geraken en dat is terecht ook”

241 Geen harmonie

• 241 Boudry: de aarde is een woest en onherbergzaam oord waar levende organismen onophoudelijk worden blootgesteld aan ziekten, parasieten, vernieling, roofdieren en natuurgeweld
• 242 Bijna alle organismen die op aarde leven, balanceren voortdurend op de rand van de vernietiging, omdat ze zich tegen de natuur moet beschermen en tegen elkaar
• 242 De mens is een tijdelijke homo sapiens soort. Naar schatting 99% van alle soorten die ooit op deze aarde rondliepen, rond vlogen over ons wonnen, zijn uitgestorven
• 243 Er zijn in de loop van de geschiedenis minstens 5 massa extincties geweest, waarbij telkens meer dan 75% van alle soorten werden uitgeroeid
• 243 Rond 70.000 jaar geleden kroop homo sapiens door het oog van de naald, mogelijk als gevolg van een grote vulkaanuitbarsting
• 243 In het trias, toen de eerste zoogdieren ten tonele verschenen, schommelde het CO2 gehalte rond 2000 ppm, dus vijf keer hoger dan vandaag
• 245 Zie ook Harari : Homo sapiens zorgde voor de verdwijning van grote diersoorten (in Noord-Amerika jachtluipaarden, leeuwen, mammoeten, reusachtige bevers en kamelen)
• 246 Kortom: de aarde kan wel tegen een stootje
• 247 /// JST CO2 uitstoot is volgens Boudry geen probleem, het is voedsel voor planten

04-01-2020 Er moet een evenwicht zijn tussen zuurstof en CO2 . . . Het draait om broeikasgassen

• 247 Als je 6 liter water drinkt binnen een uur, ga je dood . . .

247 Schijnoplossingen

• 247 Een tussenstand: het klimaat vertonen nooit een natuurlijke harmonie, maar de laatste decennia vangt het sneller op dan goed is voor ons, en voor vele andere organismen
• 249 Duitsers spreken van Dunkelflaute, een samentrekking van dunkelheit (duisternis) en windflaute (windstilte). Hoe vangen we deze stiltes op?
• 250 Boudry: “Ik zou graag wensen dat onze hele wereldeconomie tegen 2050 kan draaien op hernieuwbare energie, maar zelfs voor een vooruitgang denken als ik zijn er grenzen aan optimisme. Ik vrees dat het niet zal lukken

252 Een nieuwe wind: ecomodernisme

• 253 Ecomodernisten onderschrijven de belangrijkste doelstellingen en bezorgdheid van de groene beweging, namelijk milieubescherming en natuurbehoud
• 253 In tegenstelling tot de traditionele groenen zijn ze echter vooruitgang’s denkt eens, die de moderniteit voluit omarmen
• 254 Zijn er grenzen aan de groei? Volgens Ecomodernisten kan de mens zelf grenzen verleggen, als we het slim aanpakken

254 Natuurrampen

• 255 In 2010 eiste een aardbeving op Haïti onder meer dan 310.000 doden. Bij een zwaardere bevingen in Chili zes weken later vielen slechts 500 doden. Het voornaamste verschil? Het welvaartspeil van deze landen
• 255 Eén van de spectaculairste vormen van vooruitgang gedurende de 20e eeuw is de daling van het dodental door natuurrampen
• 256 Hoe sneller mensen aan de armoede ontsnappen, hoe minder ellende door natuurgeweld. De economische groei kun je dijken opwerpen, steviger huizen en schuilkelders bouwen, waarschuwingssystemen installeren en infrastructuur aanleggen voor evacuatie

256 Armoede en steenkool

• 256 Hier raken we belangrijk pijnpunt. In arme landen staat groei voorlopig gelijk met fossiele brandstoffen
• 259 Wanneer mensen een zeker welvaartspeil hebben bereikt, beginnen ze vanzelf te ijveren voor een gezonde leefomgeving. Economen hebben berekend dat de drempel ongeveer ligt bij een inkomen van 4000 dollar. Van de kuznetscurve (Een theorie dat de inkomensongelijkheid in een land toeneemt tijdens de industrialisatie van een land) is dit de milieuvariant

260 Wie is er bang voor kernenergie?

• 262 In de publieke angsten zie je het effect van Rousseau’s tweedeling tussen natuurlijk (goed) en kunstmatig (slecht)
• 263 Het gebruik van thorium centrales zou volgens Boudry een oplossing kunnen zijn voor onze energiebehoefte

264 Gentechnologie

• 264 Genetische modificatie verhoogt de opbrengsten van gewassen
• 266 De werkelijk drijfveer achter het verzet van genetische modificatie is het gegeven dat veel mensen geloven dat het DNA van een organisme iets natuurlijks en ongerept is, waaraan de mens niet mag Moreau
• 267 Het enige verschil tussen evolutie door natuurlijke selectie en gentechnologie is dat de natuur een blinddoek draagt, dat ze het voorzorgsprincipe niet in acht neemt en dat ze voor haar experimenten geen dure aanvragen hoeft in te dienen bij voedsel-en milieu-agentschappen

06-01-2020 De veranderingen in gemodificeerd voedsel zijn bij natuurlijke selectie zeer klein in een groot tijdsbestek. Verkeerde selecties kunnen daarom teruggedraaid worden, wat bij gentechnologie nog maar de vraag is

268 Echte oplossingen?

• 268 Er moet een belasting komen op alle uitstoot van CO2
• 268 We moeten overschakelen naar CO2 arme energie
• 269 We kunnen massaal bossen aanplanten, maar we kunnen het proces van fotosynthese ook efficiënter maken door gebruik te maken van gentechnologie . . .
• 270 Geo-engineering :: Zwavel in de atmosfeer brengen. Als we onze stratosfeer besproeien met enkele tonnen zwavelbeeldjes, zal een deel van het zonlicht weerkaatst worden, voor enkele maanden of jaren, waardoor de mondiale temperatuur flink zal afnemen
• 270 De uitbarsting van de vulkaan Tambora in Indonesië in 1815 deed de mondiale temperatuur met bijna 3 graden zakken

272 Doem verkoopt, maar werkt niet

• 272 Boudry heeft een fantasie : hij droomt ervan dat een magische tandenfee op een nacht alle klimaatactivisten ter wereld bezoekt om een wat inzichten uit de psychologie bij te brengen: doem werkt niet

275 Doem is gevaarlijk

• 275 Boudry: Utopisme leidt tot totalitair denken: als we kanker uitroeien / gelovigen onderwerpen / de bourgeoisie vernietigen, dan wordt de wereld veel beter . . .
• 275 Doemdenken kun je zien als het spiegelbeeld van utopisten, met dat verschil dat aan de horizon niet de perfecte wereld lonkt, maar de allesverzengende catastrofe
• 275 Alles? Dat is een gevaarlijke manier van denken. De overtuiging dat de wereld naar de knoppen gaat als niet drastisch ingrijpen, levert verstandige mensen een volkomen rationele rechtvaardiging om onmenselijke maatregelen te nemen die anders nooit bij hen zouden opkomen.
  • Bijvoorbeeld: “steriliseer alle mensen in ontwikkelingslanden!!”
• 276 De arts Paul Ehrlich was voorstander van een gedwongen sterilisatieprogramma’s, door middel van vergiftiging van het drinkwater of via andere methodes
• 277 De achterliggende logica van utopisten en doemdenkers is vaak de redenering: moeten nu drastisch en pijnlijke ingrepen uitvoeren, anders stevenen we af op de totale catastrofe
• 278 Nieuwe technologie kan schadelijk zijn, maar de irrationele angst voor een nieuwe technologie kan net zoveel schade aanrichten

279 Wij zijn goden

• 279 De talloze eeuwen zonder een door de mens veroorzaakt klimaatopwarming (tot omstreeks 1800) waren eeuwen van armoede, ziekte en ellende. De laatste 2 eeuwen met klimaatopwarming waren daarentegen in tijd van ongekende welvaart en vooruitgang
• 279 Dat onze industriële revolutie een onvoorzien neveneffect heeft, namelijk klimaatopwarming, is geen reden om die revolutie zelf te verketteren. Daarvoor zijn de vruchten van de industriële revolutie gewoon te groot en te talrijk
• 280 Fossiele brandstoffen waren een fantastisch middel in de menselijke vooruitgang, maar het wordt stilaan tijd om deze brandstoffen te vervangen door een betere vorm van energie ende nevenschade ongedaan te maken
• 281 De oplossing voor het klimaat probleem zal komen van het menselijk vernuft en van technologie, niet van een of andere spirituele ontwaking
• 281 Johan Norberg: “De belangrijkste grondstof is het menselijk brein”
• 281 Volgens Paus Franciscus de volgende diagnose van het milieuvraagstuk: “het misbruik van de schepping begint wanneer niet langer een hogere instantie dan onszelf erkennen, wanneer wordt alleen onszelf zien'”
• 281 Boudry hanteert daarom een handige vuistregel:
  • Als je in ethische discussies vertrekt van wat een paus zegt, en vervolgens je moreel kompas 180 graden draait, dan zit je meestal goed
• 282 Wijzelf moeten de planeet naar onze hand zetten, als verstandige en volwassen goden, zodat de temperatuur op aarde binnen de parameters blijft die wijzelf aanvaardbaar achten

---

283 Epiloog. Hoe we de wereld nog beter kunnen maken

"Het enige waarvan we bang moeten zijn is de angst zelf"

• 233 In Candide, een satirische roman van Voltaire, is Pangloss een optimist die uitgaat van de theorie dat alles optimaal is in de beste van alle mogelijke werelden
• 283 Leibniz redeneerde als volgt:
  • Waarom is er zoveel lijden in de wereld, als die door een goede god is geschapen?
  • Omdat al dat lijden noodzakelijk is om andere goede dingen tot stand te brengen
  • Als een wereld met minder leed denkbaar is/was, had god die wereld welgeschapen (god wil enkel het beste voor ons)
  • Conclusie: wij leven in de best mogelijke van alle werelden

284 De opwaartse lijn

• 285 Een vooruitgangsdenker gelooft niet dat we in de beste van alle mogelijke werelden leven, maar dat er integendeel veel betere werelden mogelijk zijn
• 285 De mogelijkheid om de om de menselijke vooruitgang een zetje te geven, waren nog nooit zo groot
• 285 Als je dit boek leest mooie qua inkomen wellicht tot tot 5% ter wereld
• 286 Boudry geeft nog eens als voorbeeld het probleem van extreme armoede. Tegen 2030 moet het mogelijk zijn om deze volledig uit te roeien

286 Effectief altruïsme

• 287 Effectieve altruïsten willen een betere wereld tot stand brengen, maar in tegenstelling tot andere wereldverbeteraars gaat het daarbij bijzonder rationeel en wetenschappelijk te werk
• 287 Ze willen niet alleen hun hart volgen, maar ook en vooral hun hoofd
• 288 Quality-adjusted life year (QALY  ) is een begrip dat gebruikt wordt in een kostenutiliteitsanalyse (KUA), een economische beschouwing van de zin en effectiviteit van een behandeling in de gezondheidszorg. Het staat voor een extra levensjaar in goede gezondheid.
• 288 Organisaties zoals Against Malaria Foundation en GiveDirectly zijn volgens Boudry een goede manier om je geld te besteden

289 The pledge

• 289 Boudry geeft 10% van zijn inkomen via the pledge uit een goed doel
• 289 De zwijgcultuur voor vrijgevigheid ( het is in Nederland niet gebruikelijk om toe te geven dat je geld overmaken aan een goed doel ) is volgens Boudry schadelijk
• 290 De organisatie 80.000 hours geeft advies over welke carrière je kunt kiezen om de grootst mogelijke positieve impact te hebben op de wereld
• 290 Zowel effectieve altruïsten als ecomodernisten zijn kleinkinderen van de Verlichting

291 Vooruitgangsloochening is schadelijk

• 291 Mahbubani schreef het boek [EXPAND Is het westen de weg kwijt?]Eeuwenlang waren China en India de twee grootste economieën. Pas in de afgelopen 200 jaar werden Europa en Amerika succesvol. Er is geen westerse leider die durft te zeggen dat er nu aan deze periode van westerse hegemonie een einde komt. Maar de bevolking ondervindt wel dagelijks de gevolgen van deze aardverschuiving. Trump als president, de Brexit en andere politiek opmerkelijke gebeurtenissen kunnen er voor een deel door worden verklaard. Van een coherente strategie om met de nieuwe situatie om te gaan is geen sprake. In plaats daarvan slaat het Westen wild om zich heen door Irak aan te vallen, Syrië te bombarderen, Rusland sancties op te leggen en China op te hitsen. In dit polemische boek stelt Kishore Mahbubani dat het Westen niet langer zijn wil aan de wereld als geheel kan opleggen. Het moet leren zijn huidige positie te delen of zelfs af te staan. Gaat dat lukken? Het klinkt paradoxaal, maar alleen door de neergang te erkennen kan het Westen op lange termijn succesvol blijven, zo betoogt Mahbubani. Zijn geopolitieke analyse en aanbevelingen moeten iedereen wel stof tot nadenken geven.[/EXPAND]
• 291 Het grootste geschenk van het Westen aan de rest van de wereld is het redeneervermogen
• 291 Nostalgische pessimisten, die geloven dat vroeger alles beter was, gaan zich onvermijdelijk afvragen hoe het toch komt dat het paradijs van weleer verloren is gegaan
• 292 Cyclisch pessimisme leidt tot cynisme, vermomd als nuchter “realisme“. Welvaart komt en gaat, zoals de getijden van de zee
• 292 Het verwante geloof in stasis, in de onveranderlijkheid van de wereld, leidt vaak tot cynisme
• 292 Tredmolen pessimisme over welvaart is schadelijk omdat het onze motivatie ondermijnt om de wereld te verbeteren
• 293 De “Wacht maar” doemdenkers sporen vaak aan tot remedies die erger zijn dan de kwaal: gedwongen sterilisaties, deportaties van moslims, een verbod op alle fossiele brandstoffen

294 Verbeterlijk optimisme

• 294 Volgens de econoom Paul Romer zijn er 2 vormen van optimisme:
  • 294 Zelfgenoegzaam optimisme: een kind dat op een geschenkje onder de kerstboom hoopt
  • 294 Voorwaardelijk optimisme: een kind dat iets in elkaar knutselt met andere kinderen en hoopt dat er iets moois uit voort komt
• 295 Niemand kan absoluut garanderen dat het knutselgereedschap van wetenschap en verlichting zal volstaan om de uitdagingen van de 21ste eeuw, en van de volgende eeuwen, het hoofd te bieden. Maar op grond van onze vorige prestaties kunnen we wel een beetje hoop hebben op verbeteringen
• 296 Laten we ten volle de methodes van wetenschap en verlichting gebruiken om te bewijzen dat Dr. Pangloss ook anno 2019 nog steeds ongelijk heeft: leven helemaal niet in de beste van alle mogelijke werelden. Er liggen nog veel beter in het verschiet