11 Arendt – De vrijheid om vrij te zijn
Auteur: Arendt, Hannah
Boek: Revolutie van het denken - 1967
ISBN: 9-7890451-039305
Gelezen: oktober 2021 leesclub Senia Assen
In dit tijdloze essay roept Hannah Arendt op na te denken over vrijheid, en over de gevaren die de vrijheid bedreigen.
- Hannah Arendt gaat in het essay ‘De vrijheid om vrij te zijn’ nader in op het begrip dat onze cultuur al meer dan tweehonderd jaar hoog in het vaandel draagt: vrijheid.
- Ze vergelijkt de twee revoluties in de tweede helft van de achttiende eeuw die bepalend waren voor onze opvatting over vrijheid: de geslaagde Amerikaanse revolutie (1776) en de mislukte Franse revolutie (1789).
- De Franse revolutie bleef steken in de bevrijding, de Amerikaanse revolutie daarentegen richtte een staatsvorm in waarin de publieke zaak de hoogste prioriteit was.
- Arendt’s essay is een voortdurende oproep om ook nu na te denken over vrijheid, en over de gevaren die de vrijheid bedreigen.
- https://www.trouw.nl/nieuws/hannah-arendt-de-ene-revolutie-is-de-andere-niet~bd61ddc4/
- https://www.allesoverboekenenschrijvers.nl/hannah-arendt-de-vrijheid-om-vrij-te-zijn/
- http://iboek.weebly.com/recensies/de-vrijheid-om-vrij-te-zijn-hannah-arendt
Revolutie en vrijheid
Wat is de betekenis van het begrip ‘revolutie’ en hoe verhoudt dat zich tot de notie van ‘vrijheid’? Die vraag staat centraal in dit essay. Arendt onderzoekt ze aan de hand van (hoofdzakelijk) twee revoluties: De Amerikaanse (1765-1783) en de Franse (1789-1799). Wat in een revolutie op het spel kan staan, aldus Arendt, is niet uitsluitend ‘vrij zijn van onderdrukking’ maar ook ‘de vrijheid om vrij te zijn’, want: “Alleen mensen die vrij zijn […] van gebrek en angst, verkeren in de situatie dat ze een hartstocht kunnen opvatten voor de publieke vrijheid”. Dat onderscheid in soorten vrijheid doet denken aan de filosoof Isaiah Berlin (1909-1997), die verschil maakte tussen negatieve en positieve vrijheid. Negatieve vrijheid is de afwezigheid van obstakels, positieve vrijheid de mogelijkheid over te gaan tot (politiek) handelen.
Arendt beschouwt de Amerikaanse Revolutie als een geslaagde revolutie, omdat ze een nieuwe politieke orde wist te vestigen – iets waar de Franse revolutie volgens haar niet goed in slaagde. De Franse Revolutie daarentegen maakte de armen, die in positieve noch negatieve zin vrij waren, wél zichtbaar. Dat gebeurde in Amerika niet, want tot slaaf gemaakten bleven verstoken van de meest basale vorm van vrijheid. Ze werden beschouwd als een ander ras, bleven daarmee buiten beeld als mens en werden niet bevrijd. Toch eindigt Arendt haar essay optimistisch: of ze nu slaagt of niet, elke revolutie toont ons de fundamentele menselijke mogelijkheid tot een nieuw begin.