2 Liberalisme van droom naar daad
- A Politiek liberalisme in de 17de eeuw – Locke
- B Economisch liberalisme in de 18de eeuw – Smith
- C Cultureel liberalisme in de 19de eeuw – Mill
- D Radicaal liberalisme in de 20ste eeuw
- E Wat houdt de neoliberale droom dan in?
25 Wat is neoliberalisme?
Wikipedia :
- Neoliberalisme (‘nieuw liberalisme’) is een stroming binnen het liberalisme, waarin de overheid de rol heeft van schepper en handhaver van markten en concurrentie, met de nadruk op het maximaliseren van individuele vrijheid.
- Deze visie op de overheid onderscheidt het van het oude (‘klassieke liberalisme’), dat de overheid een minimale rol in het economisch verkeer toebedeelt,[bron?] en van het sociale of progressieve liberalisme, dat de overheid wil inzetten als rem op de ongewenste sociale effecten van de markteconomie.
- Het neoliberalisme legt sterke nadruk op marktwerking en vrijhandel en het terugdringen van de invloed van vakbonden, staatsbedrijven en andere collectieve voorzieningen.
- 25 Vier auteurs die de liberale filosofie:
- Locke
- Smith
- Mill
- Friedman
.
A Politiek liberalisme in de 17de eeuw – Locke
- 26 John Locke 17e eeuw
- 26 De eerste tekst betreft een 17de eeuwse tekst , 2de essay van zijn Two Treatises of Government (1689).
- In dit essay leverde Locke kritiek op het absolutisme dat de toon aangaf in Engeland en andere West-Europese landen.
- Ook liet hij zich uit over slavernij door te benoemen dat
- “De natuurlijke vrijheid van de de mens is vrij te zijn van enige hogere macht op aarde en niet onderworpen te zijn aan de wil of het wetgevend gezag van mensen maar alleen de natuurwet als regel te hebben.”
- 27 Elke vorm van macht komt volgens Locke dan ook neer op een vorm van oorlog.
- 27 Volgens Locke moeten we politieke macht verstaan vanuit de natuurtoestand, dat uitgaat van drie axioma’s:
- (1) Mensen in deze toestand zijn volkomen vrij om over henzelf en hun bezittingen te beschikken en hoeven slechts de natuurwet te gehoorzamen;
- (2) Mensen zijn in deze toestand elkaars gelijken;
- (3) Er is een natuurwet die voor alle mensen geldt, namelijk de ‘wet van de rede’, wat verwijst naar datgene wat het goede is.
- 29 Op economisch vlak stelt Locke dat de wereld aan de mens is gegeven door God om deze te bewerken om in de menselijke behoeften te voorzien. Locke wordt ook wel gezien als invloedrijk in het vormen van de arbeidswaardeleer, omdat hij stelt dat menselijke arbeid de totale waarde van het land verhoogd. Een politieke samenleving ontstaat volgens Locke pas op het moment dat mensen de macht over zichzelf loslaten die hen van nature is gegeven en in de handen van de gemeenschap als geheel wordt gelegd.
. 
.
B Economisch liberalisme in de 18de eeuw – Smith
De tweede denker is Adam Smith, die net als Locke het idee aanhangt dat alle economische waarde op menselijke arbeid terugkomt. Hij voegt aan toe dat het aankomt op de meest doelmatige organisatie van arbeid, door het arbeidsproces op te delen en zo het betrokken land ten goede te komen. Smith ziet de klasse van kooplieden, ondernemers en fabrikanten als zeer belangrijk, aangezien zij kapitaal creëren. Smith zet zich of tegen machtsconcentratie en vorming van monopolies. Volgens Smith is het algemeen belang slechts gebaat bij vrije uitwisseling van goederen, arbeid en kapitaal, waarmee hij bedoelt dat inperking van het economische leven door vormen van macht op zowel politiek-, sociaal- en economisch gebied altijd averechts zullen uitpakken.
- 33 Het onderverdelen van de arbeidshandelingen in deelhandelingen, waardoor de arbeidsproductiviteit wordt vergroot.
- Van de 18e-eeuwse Britse econoom Adam Smith is het beroemde voorbeeld van de speldenfabriek.
- Als elke arbeider een volledige speld zou moeten maken zou hij daar geruime tijd mee bezig zijn.
- Door nu arbeidsverdeling toe te passen kan elke arbeider zich toeleggen op een bepaald onderdeel van het productieproces. Deze specialisatie stelt hem in staat zich op dat onderdeel te bekwamen waardoor hij een grotere productiviteit vertoont.
- Het resultaat is dat binnen een gegeven tijdsduur veel meer spelden kunnen worden geproduceerd dan zonder arbeidsverdeling.
- Ook tussen landen kan arbeidsverdeling plaats vinden.
- 33 AXIOMA : Arbeidsverdeling kan leiden tot vervreemding (Marx)
- 35 De welvaart van landen
- 35 marktprijs = prijs + BTW
- 35 De onzichtbare hand
- Een van de belangrijke onderdelen die in Smith” systeem aan de orde komt is de theorie over de prijsvorming.
- Wat hij zocht was de “˜onzichtbare hand”, zoals hij het noemde , waardoor de persoonlijke belangen en driften van de mens in een richting worden gestuwd, die het meest in overeenstemming is met het belang van de gehele samenleving.
- 36 In het denken van Smith #
- 37 Terwijl bescherming #
- 37 Mercantilisme is een economische politiek die erop gericht is om de rijkdom van het eigen land te vergroten, door de import te verkleinen en export te vergroten.
.
C Cultureel liberalisme in de 19de eeuw – Mill
De derde denker die wordt besproken in dit hoofdstuk is John Stuart met zijn essay On Liberty (1859). Hij richtte zich in tegenstelling tot de vorige twee denkers meer op het sociale vlak door zich te focussen op hetgeen er gebeurt als ieder zijn eigen vrijheid maximaliseert. Hij maakt onderscheid tussen de persoonlijke en sociale sfeer. Zolang het om de persoonlijke sfeer gaat zijn mensen soeverein. In de sociale sfeer moeten mensen de belangen van de medeburgers ontzien in de zin dat iedere handeling die een ander schade toebrengt moet worden bestraft. Mill kent grote waarde toe aan vrijheid van meningsuiting. Wanneer wordt betwist of een mening schadelijk is, moet deze dan ook worden bediscussieerd. Hij hangt het liberalistische idee aan dat de mensheid gebaat is bij een sociale orde waarin deze zijn eigen leven kan vormgeven.
- John Stuart Mill – 1806 – 1873
- 38 Voorstel voor invoering vrouwenkiesrecht (onder invloed van Harriet Taylor)
- https://www.janux.nl/wp/politiek/mill-over-vrijheid/ 1859
- https://www.janux.nl/wp/2021/04-mill/
- 39 schadebeginsel
- 41 Openbare debatten voeren
- 41 Liberalen geloven dat de mensheid het meest is gebaat bij een sociale orde waarin mensen hun eigen leven kunnen vormgeven
- 41 De vrije ontplooiing van individuele personen is geen bijkomstigheid maar juist de kern van alles waar woorden als beschaving, onderwijs, cultuur of opvoeding voorstaan
- 42 Mill :: 4 vrijheden
- Vrijheid van geweten, voelen en denken: een ieder heeft op vrijheid van gedachte en om daarvan te veranderen. ( Vrijheid van meningsuiting )
- De eigen keuze voor ontplooiing.
- Het derde vrijheid van vergaderen
- Persvrijheid
.
D Radicaal liberalisme in de 20ste eeuw
Volgens Milton Friedman brengen markten een vorm van vrijwillige samenwerking mee. Als de markt beter functioneert, is een overheidsorgaan minder nodig. In “Capitalism and Freedom” geeft hij een lucide verdediging van de markteconomie, waarin hij de gewenste gevolgen laat zien van vrijhandel en marktwerking en duidelijk maakt dat hij dit ziet als de manier om onze behoeften te bevredigen. Friedman beklemtoonde het belang van de hoeveelheid geld als instrument voor regeringspolitiek. Zijn doel wat betreft maatschappelijke politiek was het behoud en de uitbreiding van individuele vrijheid. Zijn zoon is van de belangrijkste theoretici van het moderne anarchokapitalisme, wat een radicale variant van het klassiek liberalisme is, en individualistisch is. Hij is beïnvloed door zijn vader.
- 43 Milton Friedman :: De verantwoordelijkheid van een bedrijf is “het maken van maximale winst “
- 44 “Doel is het maximaliseren van menselijke vrijheid, zij het dat die vooral als individuele vrijheid moeten zien. Want een echte liberaal begrijpt de samenleving niet als gemeenschap als een verzameling zelfstandige individuen of hoogstens individuele huishoudens”
- 46 In een hoofdstuk over #
“Negatieve Inkomstenbelasting” werd prominent in de Verenigde Staten als gevolg van pleitbezorging door Milton en Rose Friedman , die in 1962 voor het eerst een concreet voorstel naar voren brachten in een kort gedeelte van hun boek Capitalism and Freedom . [9] Hun systeem is qua werking gelijkwaardig aan de meeste vormen van Universeel Basisinkomen (UBI) (zie aldaar, in het bijzonder de sectie Fundamentele Beginselen voor de gelijkwaardigheid).
- 47 […] privatiseren van publieke diensten […]
- 48 Friedman ziet de samenleving als een spel:
- er moet een forum zijn
- er moet een scheidsrechter zijn
- Hoofdfuncties van een regering:
- handhaven van recht en orde
- bepalen van eigendomsrechten
- eventueel wijzigen van economische regels
- helpen bij de interpretatie van die regels
- naleving van contracten afdwingen
- bevorderen van concurrentie
- vormen en en bewaken van een deugdelijk geldstelsel
- bestrijden van monopolyvorming
- steunen van gezinnen of liefdadige instellingen indien wenselijk
- Hoofdfuncties van een regering:
- 48 Het gaat er nu om dat de stad actief optreedt bij het constitueren van een moderne markteconomie en verder geen andere functie heeft
.
E Wat houdt de neoliberale droom dan in?
- 49 *** 1 *** Het liberalisme keerde zich van meet af aan tegen elke concentratie van macht
- 50 *** 2 *** […] het liberalisme streeft een maximale bewegingsvrijheid na: in
- sociale zin (zich losmaken van de groep waartoe men behoort)
- politieke zin (als burgers een eigen regering kiezen)
- culturele zin (met een eigen oordeel tegen de heersende mening ingaan)
- economische zin (zelf beslissen over de inzet van arbeid of kapitaal)
- 50 *** 3 *** Het consequente doordenken v h liberalisme is vooral een Angelsaksische aangelegenheid
- 52 Volgens van den Brink is de wereld op revolutionaire wijze veranderd doordat ten eerste overheden hun loyaliteit verlegden van arbeid naar kapitaal.
- 52 Ten tweede werd het idee van marktwerking op alle domeinen toegepast, waaronder op domeinen die eerder onder leiding van de overheid waren.
- 53 Ten derde werd het functioneren van de staat zelf in meer bedrijfsmatige termen gezien.
- 53 Het marktdenken
- 54 GLOBALISERING
- 54 verbreding van informatietechnologie
- 55 New Public Management (NPM) is een term die opkwam in de jaren ’80. Deze term beschrijft de trend om managementtechnieken uit de private sector toe te passen op publieke organisaties. Want in die tijd ervoeren de burgers een grote kloof tussen publieke en private sector ten aanzien van doelmatigheid en efficiëntie.
- 55 De publieke organisaties #
- (quasi-markten)
- 55 Het neoliberalisme kan worden gezien als een liberale denkwijze die op deze manier in een maatschappelijke praktijk is omgezet.
- Dit leidt tot drie vormen van kritiek:
- 56 Ten eerste aan de marxistische zijde die schadelijke gevolgen van het neoliberale beleid ziet op sociaaleconomisch vlak.
- Alle drempels die de vrije beweging van kapitaalstromen konden verhinderen of afremmen werden uit de weg geruimd
- Terwijl de productiviteit vanaf 1975 bijna gelijke tred hield qua lonen en productiviteit, maakte het reële loon een daling door
- 56 Ten tweede op sociaal-politiek gebied.
- Dit leidt tot de homo-economicus
- 57 En ten derde op sociaal-cultureel gebied. Deze worden later in het boek verder uiteengezet.
- Door het claimen van individuele rechten of vrijheden worden mensen losgemaakt uit de familiale betrekkingen, de sociale gemeenschap of de statelijke verbanden die hun bewegingsvrijheid van oudsher inperkten
- Maar het liberalisme impliceert evengoed een breuk met alle vormen van traditie of gangbare cultuur
- Tenslotte neigt het liberalisme en na om de natuur als object te zien.
- 56 Ten eerste aan de marxistische zijde die schadelijke gevolgen van het neoliberale beleid ziet op sociaaleconomisch vlak.
- Dit leidt tot drie vormen van kritiek:
- 58 Hoewel de meeste liberalen dat niet graag toegeven, staat een grotere individuele zelfstandigheid en een toenemende staatsmacht hand in hand
58 Al met al leidt dit tot de vraag :
Hoe kwam de geleidelijke liberalisering van Nederland de afgelopen 50 jaar tot stand en welke gevolgen bracht dat voor onze samenleving mee?