3 decentrering – Legitimiteit 

bladzijde 91 tot en met 110

Legitimiteit (La légitimité démocratigue)

• Democratie is een vorm van volksvertegenwoordiging waarbij een beperkt aantal parlementsleden periodiek wordt gekozen om politieke beslissingen te nemen op basis van een getalsvormige meerderheid.
• Een eerste vraag is of een dergelijke meerderheid wel een herkenbare uitdrukking is van de “˜wil van het volk” of dat het meer een afweging is van afzonderlijke belangen.
• Een tweede vraag is of de instituties zoals ministeries, diensten, uitvoeringsorganisaties en adviesraden die de regering ten dienste staan, en het beleid vaak voorbereiden, of die het democratische gebeuren niet een beetje in de weg zitten.
• Bij complexe zaken kun je je ten slotte afvragen of de politiek zélf wel enige invloed heeft en zeker als de uitvoerbaarheid niet wordt meegenomen, of we dan niet verzeilen in situaties als met de Toeslagenaffaire.
• Kortom, democratie is niet alleen af en toe stemmen maar ook een permanent proces waarbij de instituties een belangrijke sturende en controlerende rol vervullen.

• Welke eisen moeten we stellen aan de instituties om te kunnen dienen als hoeder van het algemeen belang?
• Rosanvallon noemt drie criteria:
  1. een controlerende functie naast de gekozen macht,
  2. een reflectieve rol in het uitwerken en formuleren van het algemeen belang
  3. het onderkennen van maatschappelijke singulariteiten.
     • Met dit laatste bedoelt Rosanvallon het afdalen in de haarvaten van de maatschappij om te weten te komen hoe het generieke beleid feitelijk uitpakt voor particuliere burgers in bijzondere situaties. Een dergelijk soort gevoeligheid had in Nederland misschien ook de Toeslagenaffaire en het gedoe om het herstel van de aardbevingsschade in Groningen kunnen voorkomen.
• De reflectieve rol door adviescommissies en raden heeft tot taak het begrip van de problemen te verdiepen en beleidsopties te genereren. De controlerende functie richt zich op het handhaven van de wettelijke kaders, zowel richting uitvoerende macht als naar de burgers toe.
  • Waar de parlementaire vertegenwoordiging een input legitimering is,
  • hebben de instituties vooral de rol van output legitimering.
• In de oorspronkelijke discussies tijdens de Franse en Amerikaanse revoluties over de staatsinrichting, speelden de instituties slechts een geringe rol en lag het accent vooral op de wijze waarop uitdrukking kon worden gegeven aan de volkssoevereiniteit en de wetgevende rol van de volksvertegenwoordiging.
• In de huidige tijd spelen de instituties een veel belangrijkere rol en is het logisch dat bij de toelating van landen tot de EU de nadruk ligt op het evalueren van de kracht en onafhankelijkheid van deze instituties.
• De rol van de instituties is het verzoenen van de politieke tegenstellingen die het kiesstelsel genereert, zoals die tot uiting komt in de verschillende politieke visies, en om behulpzaam te zijn bij het streven naar consensus op basis van mogelijkheden en rechtvaardigheidsprincipes, gebaseerd op algemeen belang en unanimiteit.
• Een bedreiging van de rol van de instituties, die we als indirecte democratie kunnen duiden, is het streven om deze diensten te verzelfstandigen, op afstand te plaatsen, meer onderhavig te maken aan de markt, of efficiënter te laten werken via de moderne technieken van public management.
• Transparantie is noodzakelijk om het groeiende wantrouwen in de instituties te versterken.