7 De democratie complexer maken om haar te verwezenlijken

2012

Bladzijde 159 tot en met 177

We moeten vertrekken vanuit de constatering dat we met “democratie” te maken hebben met een woord van rubber. Die onduidelijkheid maakt deel uit van de geschiedenis en de essentie van het begrip. Over dit  probleem wil Rosanvallon heenstappen door een theorie van de democratische  onbepaaldheid uit te werken. Hij begin met het volgen de van werking van de aporieën die constitutief zijn voor de democratische ervaringen .

Hij onderscheidt vijf vormen van onbepaaldheid van het begrip

• De structurerende spanningen die ontstaan door het gelijktijdig  nastreven van uiteenlopende doelen. De democratie wil zowel de  macht van het getal, de zetel van de hartstocht, als een rationeel handelen nastreven.
• De constituerende ambiguïteiten die voortvloeien uit het niet overlappen van twee constitutieve definities van hetzelfde object. Het volk is zowel korps van burgers als een sociale vorm.
• De functionele asymmetrieen die voortkomen uit de tegenspraak  tussen de toepassingsmiddelen van parallelle functies – de bestuurders legitimeren en de bestuurden beschermen.
• De uitoefeningsvariabelen zoals de tijd (totstandkoming en permanentie), de ruimte (de natie, het gezin). De pluraliteit van vormen en domeinen – politiek regime, burgeractiviteit, samenlevingsvorm.

Deze onbepaaldheden leiden steevast tot ontgoocheling

De democratie is structureel problematisch en derhalve structureel onvoltooid. Het is werk in uitvoering. Versimpel van het begrip door het te reduceren tot een of enkele uitvoeringsvormen is onvoldoende.

In het woord ‘volk’ gaan verschillende manieren om het te begrijpen samen. Het rekenkundige volk, het electoraat, bezit een beslissende consistentie, zowel maatschappelijk als procedureel. Het volk is ook een collectief, dat in juridische zin bestaat. Ook is een volk een samenstel van gebeurtenissen. De vierde vorm is die van de abstracte  maatschappelijke algemeenheid, een reeks van ongedifferentieerde  individuen. De laatste vorm is die van het “volk-flux”, het gaat dan om  het volk als zowel belofte als herinnering, het volk als bouwer van  toekomstige geschiedenis en als erfgenaam van een traditie. We  zouden dus een stroboscopische visie op het volk moeten hebben, dat  zijn opeenvolgende manifestaties vat.

Complexer maken betekent voortdurend dwingen uitleg te geven, rekenschap af te leggen, te evalueren en te controleren.