06 Murdoch – Liefde

 Auteur: Schaubroeck, Katrien
   Boek: Iris Murdoch - Een filosofie van de liefde - 2021     
Gelezen: januari 2023
   Voor: SENIA Assen Fil-3

---

• Inleiding
•  1 Het voorbeeld van de schoonmoeder & de stilte van binnen
•  9 Bestaan gedachten wel?
• 11 Het is niet stil en duister daarbinnen
• 14 De morele consument
• 16 De vernietiging van de innerlijke wereld :: moreel realisme
• 21 Concepten met een dubbel karakter
• 23 Zelfverbetering
• 25 Het dikke ik — ontzelven
• 29 Liefde drijft de mens uit de grot
• 31 Keuzes in het donker – emotivisme
• 34 Gehoorzaam aan de realiteit – aandacht
• 36 Liefde en de waarde van een mensenleven
• 40 Liefde, het zelf en ontzelven
• 48 Liefde versus moraal?
• 51 Goede vrienden geloven in elkaar
• 53 Wees een vriend, maar met mate
• 58 De visie van de liefde
• 60 Love doesn’t mind
• 62 Houden van Donald Trump
• 64 Het persoonlijke is politiek
• 68 Het Goede, het Ware en het Schone
• DISCUSSIEVRAGEN                         

---

---

.

Inleiding

"Wat is liefde?" 
Liefde is een manier van echt kijken
(‘really looking’, zegt Murdoch).

• https://nl.wikipedia.org/wiki/Liefde          Soorten liefde:
  • gehechtheid […]  slaat op de aangeboren neiging zich in de nabijheid te houden van bekende beschermers in tijden van dreiging. Deze liefde steunt niet op een systeem van beloningen of straffen, maar is evolutionair ingebouwd.
  • medelijden, met uiteenlopende synoniemen zoals naastenliefde, altruïstische liefde, broederliefde, agape, of B-love (Abraham Maslow). De liefhebbende persoon zorgt voor het welzijn van een ander zonder te rekenen op toekomstige eigen voordelen die daaruit voortvloeien. Ook deze liefde is aangeboren en heeft geen beloningen en straffen nodig. Ze wordt geactiveerd door een noodsignaal van een soortgenoot.
  • affectie, met synoniemen vriendschap, affiliatie en pragmatische liefde, is daarentegen sterk gekoppeld aan beloningen en straffen, dus aan het stelsel van pijn en genot. We “houden van” degenen die ons goed doen, en we “houden niet van” degenen die ons nadeel berokkenen. Affectie komt gemakkelijker tot stand met personen die ons bekend voorkomen, die op ons gelijken en die lichamelijk aantrekkelijk zijn.
  • romantische liefde heet ook passie en erotiek. Deze liefde is sterk verbonden met seksuele aantrekkingskracht en wellust. In veel culturen is deze vorm van liefde een noodzakelijke voorwaarde voor het huwelijk.

---

In Iris Murdoch: Een filosofie van de liefde zet Katrien Schaubroeck de filosofie van de Brits-Ierse Iris Murdoch in de schijnwerpers. Murdoch staat voornamelijk bekend als auteur van literatuur, terwijl haar filosofie in de vergetelheid is geraakt. Schaubroeck bestempelt dit als onterecht en wil met dit boek Murdoch’s filosofische gedachtegoed kenbaar maken. Dit boek is bedoeld om een handvat te geven voor het leren om te gaan met ethiek, met mens-zijn en het menselijk innerlijk leven. Murdoch beschreef een manier van een goed mens zijn die in zowel in contrast staat met opvattingen van de huidige tijd als met veel van haar mede-filosofen, zoals Sartre, Wittgenstein.

.

1 Het voorbeeld van de schoonmoeder & de stilte van binnen

• 6 In het eerste hoofdstuk omschrijft Schaubroeck het voorbeeld van de schoonmoeder, wat door het boek heen telkens weer terug zal komen. Het voorbeeld van de schoonmoeder is een gedachte-experiment van Murdoch die een belangrijk deel van haar filosofie illustreert en wat vaak terugkomt in dit boek.
• 6 Het gaat over een schoonmoeder die zich eerst stoort aan het gedrag van haar schoondochter en haar daarom slechte eigenschappen toeschrijft. Vervolgens richt de schoonmoeder met meer liefdevolle aandacht de blik op haar de schoondochter en beseft dat de schoondochter eigenlijk een heel aangename en plezierige vrouw is.
• 7 Wat de schoonmoeder hierbij doet is met aandacht evalueren of haar gedachtes over de schoondochter terecht zijn en overwegen of ze eer waarderend naar haar kan kijken. Zo kan ‘vulgair’ veranderen in ‘verfrissend’. Hierbij is het belangrijk dat het gedrag van de schoonmoeder verandert door iets wat niet te zien is voor een observeerder: de schoonmoeder denkt na over haar perceptie, ze past deze aan en pas daarna verandert haar gedrag.

.

9 Bestaan gedachten wel?

• Dat dit proces innerlijk en niet waar te nemen voor een buitenstaander gebeurt is belangrijk.
• In de tijd van Murdoch was een aantal filosofische stromingen populair die het innerlijk leven van de mens en moraliteit tot niks reduceerden. Dit waren het behaviorisme, het existentialisme en het logisch-positivisme.
  • Het behaviorisme stelt dat alleen gedrag is wat telt; het innerlijk niet relevant.
  • Het existentialisme stelt dat onze keuzes en de enige leidraad die we daarvoor hebben individuele voorkeuren zijn; ook in de moraliteit
  • Het logisch positivisme stelt dat morele uitspraken betekenisloze zinnen zijn die enkel emoties uitdrukken.
• De kern van deze kritieken op moraliteit en het innerlijk leven is dat deze niet stroken met wat wetenschappelijk (lees: objectief en observeerbaar) is en dat we het daarom maar beter buiten beschouwing kunnen laten.
• Hier is Murdoch het niet mee eens; zij denkt juist dat het innerlijk even essentieel is voor onze conceptie van kennis en de waarheid en dat moraliteit wel degelijk bestaat.
• Het voorbeeld van de schoonmoeder laat zien dat het juist ons innerlijk leven is wat onze perceptie vormt; de schoonmoeder kan haar blik op de schoondochter veranderen door na te denken. Daarom is het belangrijk om de beste vorm van perceptie te vinden.

Deze houding valt onder het moreel realisme; de overtuiging dat feiten en waarden met elkaar verweven zijn.

https://www.janux.nl/wp/wittgenstein/deel-1/#DeelEeen

https://postletter.nl/aforismen/

• 10 /// JST De betekenis van een woord is zijn gebruik in de taal
  • JST Op de keeper beschouwd is alle filosofie metataal
  • JST Oftewel: alle filosofie is taalfilosofie
• 10 Een ondersteuning van haar positie kan in taal worden gevonden. Het wetenschappelijke beeld zoals dat van de logisch-positivisten  berust op het idee dat kennis en taal simpel in elkaar zit: het is correct of het is niet correct en wat wij er van vinden maakt niets uit. Er bestaan echter ook concepten met een dubbel karakter.
• 11 Goede intenties
  • Concepten met een dubbel karakter zijn concepten die “beladen zijn met waarde” en die op meerdere wijzen geïnterpreteerd kunnen worden. Denk hierbij aan woorden zoals “moed” of “vriendschap”; meningen kunnen verschillen over of iets moedig of vriendschappelijk is en het is onduidelijk of er een “juist” antwoord” is. Jouw definitie van deze woorden kan ook veranderen door je leven heen,  zonder dat deze incorrect wordt. Ook dit laat het voorbeeld van de  schoonmoeder zien.

.

11 Het is niet stil en duister daarbinnen

Het voorbeeld van de schoonmoeder laat daarnaast zien hoe we een  dergelijke verdieping van je begrip van zo’n dubbelzinnig woord gaat,  namelijk met een introspectief proces waarbij je aan de hand van je  ervaringen en overtuigingen reflecteert op de betekenis van het woord. Door je leven heen levert dit verschillende, nieuwe antwoorden op en zodoende verdiep je je blik op wat zo’n  dubbelzinnig concept inhoudt. Dit proces is ook de sleutel tot Murdoch’s ethiek. Haar overtuiging is dat zulke kennisverwerving  leidt tot beter mens-zijn. In deze zin van kennis hou je ook nooit op met leren.

• 13 Sartre : jongeman
• 13 Je kiest altijd zelf

.

14 De morele consument

• 14
  • Volgens existentialisten als Sartre heb je een radicale vrijheid om je leven in te richten. Hoe je handelt is niet afhankelijk van een of andere theorie, je moet je baseren op je eigen idee van wat goed is.
  • Maar volgens Murdoch ziet Sartre de mens daarmee te veel als een ‘winkelende consument’. Je moet keuzes niet baseren op de wil, maar op je waarneming.
• 15 Het belangrijkste morele vermogen waarmee kennis van het goede verwerkt, is niet je wil, maar je waarneming. Murdoch koppelt het idee van moreel handelen aan een andere visie op vrijheid

.

16 De vernietiging van de innerlijke wereld :: moreel realisme

17     Moreel realisme  : De opvatting dat waarden even echt zijn als feiten

TO DO e:\Googel_Drive\Jan\__Workload\230123 Moreel realisme\

• https://en.wikipedia.org/wiki/Moral_realism
• 18 Murdoch is een volgeling van Plato
• 18 Murdoch verweet Hume, Kant en hun latere volgelingen dat ze de innerlijke wereld had vernietigd
• 19 Hoe leer je wat woorden betekenen?
• 20 Er zijn twee manieren om te weten wat een woord betekent.
  • Beschrijvende concepten leert door het onpersoonlijke gebruik ervan over te nemen.
  • Maar concepten die beladen zijn met waarde, vragen om een proces van vernieuwing

.

21 Concepten met een dubbel karakter

• 21 Wetenschapper : in hart en nieren
• 21 zie Wittgenstein : Gedachtenexperiment 177 556

.

23 Zelfverbetering

• 24 Voor Murdoch gaat het verhaal over kennisverwerving niet over hoe kinderen een woord leren beheersen. Het gaat zelfs niet over taal . . .
• 25 Murdoch’s aandachtige ontleding van de fenomenologie van het morele leven leidt tot een paradox te leiden.
  • De filosoof vraagt aandacht voor de innerlijke wereld, maar bekritiseert tegelijkertijd de aandacht voor het zelf
• Aan de ene kant stelt Murdoch dus het innerlijk centraal: wat erbinnen in gebeurt is belangrijker dan haar tijdgenoten het deden
• Ze pleit echter ook voor het minder belangrijk vinden van het  “ik“. Dit lijkt tegenstrijdig, maar dat is het niet.

.

25  Het dikke ik — ontzelven

• 25 Volgens Murdoch is een goed iemand een “ontzelfd” iemand.
  • Hoe minder je aan jezelf denkt, hoe oprechter je de wereld kan waarnemen.
  • Die obstructieve zelf noemt Murdoch “het dikke ik”. Een ander woord ervoor is het ego.
  • Dit is niet hetzelfde als het innerlijk: het innerlijk  is veel meer dan dat.
• 26 Murdoch is een filosofe, geen wetenschapsfilosoof of werkelijkheidsfilosoof . . .
  • • – – – Hoe moet een mens leven? – – –
  • 27 De gekrenkte ego is als een momentopname: zodra je bent afgeleid is het ineens niet meer belangrijk.
    • Daaruit trekt Murdoch de conclusie dat we dat vaker kunnen doen en zelfs zouden moeten doen om een goed mens te zijn.
    • De weg hiernaartoe is een lang proces en hierin moeten we niet hard, maar lief voor onszelf zijn.
  • Hier haalt Schaubroeck weer het voorbeeld van de schoonmoeder aan. Murdoch claimt dat het haar verwachtingen en jaloezie zijn die de schoonmoeder doen neerkijken op haar schoondochter. Wanneer ze deze aspecten van ‘het dikke ik’ laat varen, ziet ze dat het eigenlijk best een fijne meid is.
• 29 Liefde, kennis en moraliteit zijn intrinsiek verbonden; de wereld oprecht zien (met liefde dus) is een morele prestatie. Dat deze dingen met elkaar verbonden zijn haalt ze uit de filosofie van Plato.
  • 29
    • Plato is een oud-Griekse filosoof en leerling van Socrates. Een van zijn bekende stukken filosofie is de allegorie van de grot.

 

In de allegorie van de grot zitten een aantal mensen gevangen in een grot. Ze zitten zodanig vastgemaakt dat ze gedwongen zijn naar een muur te kijken. Achter de gevangenen en uit hun zicht is een vuur, wat schaduwen op de muur werpt. De gevangenen denken dat de schaduwen die ze zien de volledige werkelijkheid is, omdat ze nooit iets anders hebben gezien. Op een dag wordt er een gevangene bevrijdt. Zij draait zich om en wordt verblindt door het vuur, waardoor zij de schaduwen op de muur niet meer kan zien. Daarom gaat zij naar buiten en leert zo de echte wereld onder de zon kennen.

• • • Zo beschrijft Plato hoe filosofie de mens bevrijdt. Eerst leren we de wereld kennen door onze indrukken van onze zintuigen en we denken zo de echte wereld te kennen. Echter, vaak worden zintuiglijke indrukken als misleidend ervaren in de filosofie omdat deze foutief kunnen zijn. Zo benoemde Descartes in zijn bekende droom-argument dat elke waarneming die je hebt ook een droom zou kunnen zijn. De objecten onder de zon zijn objecten zoals we deze waarnemen via de rede, wat `echter’ is dan wat we waarnemen via de zintuigen.
    • De allegorie van de grot kan je zo lezen: het vuur is als ‘het dikke ik’, die met al de eigen opvattingen en meningen schaduwen op de muren werpen. Deze schaduwen zijn imperfecte, zintuiglijke kennis. Door te ontzelven en met liefde en aandacht te kijken kan je als gevangene je weg naar buiten werken. Eenmaal je weg naar buiten gevonden te hebben, kan je de wereld waarnemen zoals die echt is. Anders gezegd: wat waarheid of goedheid is, is niet direct zintuiglijk waar te nemen. Alleen door hard te werken kan je hier wel kennis van hebben.
    • In de filosofie van Murdoch is liefde hetgeen je drijft naar deze echte kennis, waarheid en goedheid. Murdoch is een moreel realist.
    • Een moreel realist denkt dat zinnen over moraliteit waar of onwaar kunnen zijn, oftewel dat er een morele waarheid bestaat. Volgens haar is het dus enorm belangrijk dat mensen die morele waarheid kunnen leren onderscheiden. Dit doet en door aandacht te schenken en liefdevol en rechtvaardig te kijken.
    • Hier komt ook het ontzelven terug: hoe minder beladen een “ik” is met de eigen wensen en verwachtingen, hoe accurater en echtvaardiger de blik aldus Murdoch. Wij zijn slechts een kruimel in het universum, dus eigenlijk is het ’t meest realistisch om onze eigen verlangens als niet zo enorm belangrijk te zien. Dit is echter niet makkelijk: we zijn onzeker, bang en zelf beschermend. Hierom is het ook belangrijk om het leren ontzelven niet als een strikt ideaal proberen toe te passen maar ook op liefdevolle wijze de zelf naar het goede pad te leiden. Een manier waarop we dit kunnen doen is door te genieten van natuurschoon.
    • Vaak wordt liefde als een tegenstander van moraliteit gezien. Hier is Murdoch het niet mee eens. Hoewel liefde voor iemand inderdaad partijdig is, kan je als je weet hoe je iemand moet liefhebben, je voorstellen hoe je anderen zou moeten behandelen alsof je ze ook zou liefhebben; we zijn namelijk allemaal inherent gelijk in ons mens-zijn en er kan van ieder mens gehouden worden. Dat is ook wat de moraal vraagt: dat we elkaar als gelijken behandelen. Je hoeft niet aan iedereen te houden maar het stelt je in staat om iedereen als gelijke te behandelen. Liefdevol leven zoals Murdoch het voorschrijft is ook nog eens goed oor jezelf: je voelt je vaak beter en meer voldaan na het helpen van een ander. Het is dus ook nog eens liefdevol naar jezelf om juist met een ander bezig te zijn.

.

29 Liefde drijft de mens uit de grot

• 30 Wat helpt om inzicht te verwerven in de abstracte vragen zoals “Wat is waarheid “of “Wat is goedheid “, is liefde.
  • Het is de liefde die de mens uit de grot drijft, op weg naar de zon

.

31 Keuzes in het donker – emotivisme

• 31 Volgens Wittgenstein kon je over moraal geen zinnig woord zeggen (Stelling 7)
• 32 Moraalfilosofie en lessen ethiek waren voor Wittgenstein een dwaling
• 32 De morele theorie van Ayer kun je samenvatten met de term emotivisme
  • Emotivisme  is een meta-ethische theorie die stelt dat uitspraken over ethiek in feite uitingen van emoties zijn.
    • Deze uitspraken zijn bedoeld om de betreffende emoties te uiten of om anderen over te halen de betreffende emoties over te nemen. Anders dan het ethisch intuïtionisme stelt het emotivisme dat ethische uitspraken niet waar of onwaar zijn.
• 32 Zinnen als “Helpen is goed” of “Het leven is slecht “zijn geen beschrijvende zinnen. Ze lijken grammaticale zinnen die een feit uit de werkelijkheid weergeven, wat ze eigenlijk uitdrukking is een gevoel van goedkeuring of afkeuring
• 33 Moraal gaat over individuele voorkeuren
• 33 Murdoch begreep niet hoe men na de Tweede Wereldoorlog kon volhouden dat er geen morele standaarden waren

.

34 Gehoorzaam aan de realiteit – aandacht

• 35 Liefde nodigt ons uit om te “ontzelven” om aandacht geven aan de ander
• 35 Murdoch verbindt ontzelven met het bewustzijn van de eigenlijke sterfelijkheid

.

36 Liefde en de waarde van een mensenleven

• 36 Morele zelfrelativering deelt Murdoch  inderdaad met utilaristen maar daarmee houdt het op
• 37 Utilitaristen laten hun berekeningen op, en door de afweging van lijden en genot gelijk toe te passen op alle betrokken partijen oma ouders de schijn op van onpartijdigheid, en dus van morele rechtvaardigheid
• 37 Het reddingssloepscenario :
  • Als er meerdere mensen in nood zijn, en je kunt niet meer dan een persoon redden, is het dan geoorloofd om je geliefde te verkiezen boven de mensen die vreemd zijn? Sommige utilitaristen vinden de liefdesrelatie irrelevant
• 38 Wat Godwin en Williams nog altijd met elkaar delen, is de aanname dat liefde in conflict is met een morele plicht
  • Om de ideeën van Murdoch enigszins te verduidelijken en te laten zien waarom zij zo anders is, plaatst  Schaubroeck haar werk in contrast met dat van andere filosofen die ideeën rond soortgelijke onderwerpen hadden.
  • Andere filosofen denken vaak dat de liefde en de moraal elkaar in de weg staan; iets waar Murdoch het totaal niet mee eens is.
  • Zij denkt namelijk dat de liefde fundamenteel zou moeten zijn in de ethiek; het verklaart waarom we vaak liever een geliefde dan een willekeurig ander persoon zouden willen redden, maar het helpt ons ook in te zien dat we moeten rouwen om het niet kunnen redden van die ander.
  • We kunnen namelijk inzien dat die andere persoon ook geliefde was voor anderen, juist omdat we zelf weten hoe het is om geliefden te hebben of te zijn.
• 38 Want wat moraal van je vraagt, en wat liefde een wakker maakt, is het besef dat andere mensen bestaan net zoals jij zelf bestaat
• 40 Jij hoeft […] niet van iemand te houden, maar de gedachte dat iemand anders dat wel doet, brengt die dichter bij het perspectief van de liefde. Met die houding opent zich een poort naar een moreel goede handeling

.

40 Liefde, het zelf en ontzelven

 

• 40 /// JST Goed doen voor de ander is ook goed doen voor mezelf
• 40 Vrijwilligerswerk
  • 41 Dit bewijst het ethisch egoïsme
  • 42 Dit is een vlucht
    • 42 Een psychoanalytisch beeld van de geest als een ladekast
    • 42 Je trekt een lade open, telkens als je dat doet vind je in nieuw probleem.
      • De kunt de lade dichtdoen, je ogen afwenden, maar het probleem blijft gewoon bestaan.
      • Alleen heb je het nu onzichtbaar gemaakt
• 43 Liefde bevrijdt: Harry Frankfurt https://nl.wikipedia.org/wiki/Harry_Frankfurt
• 43 Als eerste haalt Schaubroeck Harry Frankfurt aan. Hij is een Amerikaanse filosoof die onder andere veel schrijft over de wil.
  • — Frankfurt deelt Murdoch’s overtuiging dat liefde essentieel is. —
• 44 Hij definieert liefde echter anders, namelijk als een grote motivator: het is een reden om dingen te doen. Zijn conceptie van liefde is niet zozeer de emotie maar meer als een patroon wat je ontwaart in je gedrag. Er zijn dingen waar je vaak voor kiest en dat zijn de dingen waar je van houdt. Het is dus niet iets waar je in kan groeien: het gaat er meer om dat je weet wat je wil en je daardoor laat sturen. Daarom is het belangrijk om naar de zelf te kijken. Deze wil staat volledig los van moraliteit en in contrast met de liefde.
• 45 Frankfurt geeft nergens een echte definitie . . .
• 45 Wat is liefde? In ieder geval moet het niet verward worden met uitzinnigheid, lust, obsessies, bezitterigheid of emotionele afhankelijkheid.
  • 1 – Liefde maakt iemand blind, in die zin dat de vraag, waar het voor dient, niet van belang is.
    • Liefde is een persoonlijke zaak. Als je om iemand geeft wil je niets liever dan hem of haar troosten, wanneer deze lijdt.
    • Dit gevoel geldt alleen voor deze medemens en niemand anders.
  • 2 – De persoon die de liefde geeft, identificeert zich met degene van wie hij houdt.
  • 3 – Er is een identificatie mogelijk met datgene waar je van houd
    • Supporter van Ajax (“liefde neemt”)
  • 4 – De liefde wordt niet gestuurd door de vrije wil. Liefde laat zich niet dwingen.
    • Als je geluk hebt schuilt er geen conflict tussen de motieven, waarom je van iemand houdt.
    • Want anders ontstaan er gevoelens van onzekerheid, terughoudendheid en twijfel over de relatie. Wilsvrijheid
  • Murdoch staat hiermee in contrast omdat zij liever ontzelft: proberen jezelf te begrijpen en analyseren trekt je slechts uit de wereld. Bovendien zijn voor haar de liefde en de moraal juist enorm verbonden.
  • 46 Frankfurts opvatting van vrijheid:
    • Liefde koesteren (houden van) is als gevoel ook belangrijk. Frankfurt geeft als voorbeeld zijn relatie met zijn kinderen. Zijn kinderen zijn voor hem een belangrijke factor in zijn leven. Maar het gevoel van liefde geven en ontvangen is net zo waardevol. Liefde geeft een doel in het leven, want het creëert verbinding met anderen. Liefde is ook niet zonder risico’s, want het kan leiden tot onzekere verplichtingen, waaraan we ons niet zo maar kunnen onttrekken en die zelfs onze eigen belangen kunnen schaden.
    • Met betrekking tot eigenliefde zegt Frankfurt dat het “aandoenlijk is om te zien hoeveel moeite mensen doen om hun zwakke plekken te verdoezelen.” Eigenliefde is niet verkeerd en betekent niet meer dan dat je jezelf waardeert. Het moet dus niet verward worden met egoïsme.
    • Frankfurt maakt in “The reasons of love” een onderscheid tussen liefde en zorgzaamheid. Zorgzaamheid houdt in daadwerkelijk actief bezig te zijn met een personen/zaken, die werkelijk van belang zijn. Ook hier brengt Frankfurt een rangorde aan, omdat mensen nu eenmaal vaak tegenstrijdige wensen hebben. Hij adviseert een afweging te maken welk verlangen overheersend is. De mate van betrokkenheid betekent het verschil.
    • De basisbehoeften van de meeste mensen zijn niet wezenlijk verschillend en vormen niet het uitgangspunt voor een bepaalde manier van leven. Wat we werkelijk nodig hebben, zegt Frankfurt, is het vertrouwen in eigen overtuigingen. Innerlijke harmonie leidt tot fundamentele vrijheid, want je handelt volledig uit vrije wil.
  • 47 Liefde motiveert. 47 Zonder finale ijkpunten zou het leven ijdel en leeg zijn
  • 47 Wie niet weet waar zijn hart naar uitgaat, kan nooit vrij zijn

.

48 Liefde versus moraal?

• 48 Murdoch denkt niet dat liefde een constellatie van de wil is
• 48 Ken jezelf – niet volgens Murdoch
• 49 Tegen Murdoch in stelt Frankfurt dat liefde niet geïnteresseerd is in goedheid, niet streeft naar morele juistheid, maar desondanks altijd een bron van zinvolheid en betekenis is
• 50 Voor Frankfurt is de intuïtieve reactie een bewijs dat liefde sterker is dan de moraal
• 50 De liefdevolle houding en de morele artikelen staan niet tegenover, maar naast elkaar, hand in hand

.

51  Goede vrienden geloven in elkaar

• 51 Liefde is de basis van de moraal
• 51 Stendhal is als volgende aan de beurt.
  • Stendhal is een Franse schrijver uit de 19e eeuw die vaak complex schreef over emotie.
  • Stendhal schrijft dat liefde blind maakt en hoe dat een gevaar is.
  • Iemand die  een geliefde omschrijft, kent deze persoon allemaal geweldige eigenschappen toe.
  • Zo ontstaat er een beeld wat niet klopt met de  realiteit; de liefde verblind ons in het zien van wie deze persoon is.
  • Schaubroeck brengt hier tegenin dat het juist de mensen zijn die van ons houden die ons het beste kennen.
  • Simon Keller is een Australische filosoof die zich specialiseert in de eigenschappen van speciale sociale relaties zoals die van familie of vrienden.
  • Troy Jollimore is Canadese filosoof en dichter van de liefde en speciale relaties.

.

53 Wees een vriend, maar met mate

• 54 Keller schrijft dat je als een goede vriend soms gedwongen bent om te liegen, bijvoorbeeld omdat je de gevoelens van je vriend niet wil kwetsen.
• 55 Daarom staat er een spanning tussen liefde en kennis.
• 57 Wees een vriend, maar met mate

.

58 De visie van de liefde

• 58 Troy Jollimore heeft een reactie op deze filosofie van Keller; hij vindt het jammer dat Keller niet belicht dat vriendschap juist ook naar waarheid kan leiden, en niet alleen  naar problemen. Veel filosofen doen alsof een objectief standpunt het enige juiste standpunt is om kennis te krijgen en daar is Jollimore het niet mee eens. Een objectief, wetenschappelijk standpunt kan  soms helpen, maar is soms helemaal niet de handigste manier van kijken. Soms kan het juist beter zijn om wel betrokken te zijn;   bijvoorbeeld om kunst of een ander persoon te begrijpen.
• 58 /// JST Kennis versus smaak
• 59 Murdoch neemt dit nog een stapje verder en zegt dat liefde juist de manier om de waarheid te vinden is. Als je liefdevol kijkt, leer je echt kennen. Liefde wil geen bedrog of opsmuk. Degenen die jou het best kennen zijn de mensen die het meest van je houden. Schaubroeck herfraseert daarom dat liefde niet blind is, maar welwillend. Het kijkt naar wat écht telt.
• 60 Murdoch is een platonist

.

60 Love doesn’t mind

• 60 Het onderscheid tussen “liefde is blind” en “liefde maakt niet uit “

.

62 Houden van Donald Trump

• 62 Dit levert wel een probleem op: hoe ga je om met mensen die je onuitstaanbaar vindt? Of mensen die je pijn doen?
• 62 De liefhebbende blik ziet de realiteit “anders”
• 63 Liefde erkent zwaktes en slechte eigenschappen en bedekt die niet met de mantel  der liefde.
• 63 Murdoch was zich er zeker van bewust dat de wereld een harde en nare plek kan zijn en zou zeker niet willen dat we deze blind moeten proberen te omarmen. Wel is het goed om proberen interesse te tonen in elk aspect te hebben en proberen het echt te zien; al is dit ook maar slechts een ideaal.

.

64 Het persoonlijke is politiek

• 64 Murdoch deed niet echt aan politieke filosofie, ondanks dat haar filosofie haar ertoe leidde politieke standpunten in te nemen.
  • Ze gaf  hierbij dus meer een spirituele dan een activistische invulling aan  haar ethische standpunten.
• 67 Murdoch’s hoogste ideaal is het zijn van een goed mens en dat is waar haar filosofie om draait.

.

68 Het Goede, het Ware en het Schone

• 68 Net als de behavioristen en de existentialist een vindt Sher dat de morele categorieën van goed of kwaad enkel op handelingen van toepassing zijn. Wie ook nog eens de gedachten aan banden wil leggen, gestikt de mensen met morele regels en plichten
• 69 Door de ethiek onder een stolp hebben de filosofen haar geen dienst bewezen
• 69
  • “Het is zo overduidelijk een goede zaak om vreugde te putten uit bloemen en dieren, dat mensen die potplanten kopen voor hun huis en naar torenvalken kijken zelfs verbaasd zouden kunnen zijn over het idee dat deze dingen iets te maken hebben met deugdzaamheid.”
  • Belangeloos aandacht schenken aan wat de natuur te bieden heeft.
  • Een ruiker bloemen kopen omdat men zo kan genieten van de kleuren en geuren in huis.
  • Het zijn oefeningen in leren liefhebben, en dus oefeningen in morele zelfverbetering.
  • Wie had gedacht dat het zo makkelijk kon zijn om goed te doen?’
• 70 Ethiek mag je niet verwarren met wetenschap
• 70 Schaubroeck sluit het boek of met een pleidooi voor waarom we iets aan de filosofie van Murdoch hebben: de schoonmoeder leert ons hoe taal vormend kan zijn voor onze gedachten, haar kijk op ethiek is rijker en boeiender dan veel van wat we kennen, en het kan ons helpen een beter mens te worden door te  genieten van de natuur.

---

---

RECENSIES

• https://www.trouw.nl/religie-filosofie/schaubroeck-schrijft-in-prachtig-nederlands-heel-toegankelijk-over-iris-murdoch~bb754ad1/
• https://bijnaderinzien.com/2021/05/13/het-dikke-ik-gewikt-en-gewogen/
• https://vrijzinnigen.nl/liefde-als-manier-van-kijken/

---

.

DISCUSSIEVRAGEN

1. Wat is uw notie van liefde? Kort gezegd definieert Murdoch liefde als aandacht. Sluit uw notie aan bij hoe Schaubroeck de notie van Murdoch portretteert? Hoe zou u de notie van Murdoch zelf definiëren?
2. Herkent u het voorbeeld van de schoonmoeder? Zijn er momenten in uw eigen leven geweest waarin u zo’n her-evaluatie heeft gedaan? Wat veroorzaakte dat? Was dit uit liefde? Zijn er ook relevante facetten of oorzaken aan/van dit proces die niet in dit boek belicht worden?
3. Wat is de kern van het voorbeeld van de schoonmoeder? Waar knelt het? Wat heeft de schoonmoeder veranderd?
4. Hoe zou u Murdoch’s probleem met haar tijdgenoten in de filosofie definiëren? Hoe zou u bijvoorbeeld het behaviorisme omschrijven, en wat vindt u daar van?
5. In het boek omschrijft Katrien Schaubroeck hoe er veel minder aandacht is voor vrouwelijke filosofen an voor mannelijke. Herkent u dit probleem? Hoe veel vrouwelijke filosofen kent u? Bent u het eens met wat er in het boek hierover gezegd wordt? Heeft u zelf wel eens een dergelijke genderongelijkheid meegemaakt? En misschien nog wel het allerbelangrijkst; hoe kunnen we hier het beste mee omgaan?
6. Bent u het met Murdoch en Schaubroeck eens dat degenen die iemand liefheeft, diegene het beste kent? Door wie wordt u gekend, en houden deze mensen van u? En andersom, hoe goed kent u de mensen van wie u houdt? Kunt u tegenvoorbeelden bedenken?