8
Sessie 9 maandag 24 februari 2020
121 – Hoofdstuk 8 – Het volk en zijn eigenheid
|
 |
- 17e/ 18e eeuw: overheersing / navolging van Franse taal en cultuur.
- Waarom? Frederik de Grote: Omdat zij wetenschap nieuw leven hebben ingeblazen? De leiders van de Verlichting? De status van een aantal kopstukken zoals Voltaire en Descartes?
- Daarnaast suggereert Ger Groot dat het komt omdat Frankrijk de eerste grote Nationale Staat was. Duitsland was versnipperd, Spanje verarmt, Engeland blijkbaar op een te grote afstand. Frans maakt aanspraak op de nieuwe universele taal.
123 Het volkse
Frankrijk als het vaderland van de rede. De Republiek was zich hier nog bewuster van.
Noot: de Franse Rationaliteit in onderscheid met de Duitse rationaliteit: ésprit versus Geist. Geist is de geobjectiveerde rationaliteit, esprit behoudt individuele lichtheid, de sprankel van de individuele waarneming, tegenover uitgewerkte principes en denksystemen.
Eind 18e eeuw: universele rationaliteit onder de banier van de Franse cultuur. Decennia later: meer lokale nationale cultuurcentra. Opera’s, liederen, filosofie hebben nu de eigen volkstaal als voertaal.
De eigen cultuur wordt omarmd en onderzocht. Eigen sagen en volkscultuur wordt de basis van hoge cultuur. Daarvoor was hoge cultuur universalistisch, helder, verfijnd, niet sentimenteel en gestructureerd. Lage cultuur werd daarvanuit gezien als lomp, kluchtig en koddig.
Herder introduceert een ander cultuurbegrip: basis van hoge en lage cultuur is de onderbouw: de lokaal gewortelde leefwereld, de stofwisseling met de natuur. Waarden zijn daarom niet universeel geldig. Naast Ratio en Rede, bepaalt Wil, Drift en Gemoed wat de mens is. “Ik ben hier niet om te denken, maar om te zijn, te voelen, te leven.”
Onderscheid tussen de universele Franse en Hoge cultuur aan de ene kant en de Volkscultuur aan de andere kant was die tussen vorm versus inhoud, formaliteit versus substantie, ratio versus gevoel, overzicht en neutraliteit versus betrokkenheid en binding, objectiviteit versus subjectiviteit.
Waardering voor andere waarden-systemen: Het dispuut van Valladolid over de waarde van de Zuid-Amerikaanse indianen. Hun mensenoffer als teken van barbarisme (en argument voor hun in-slavering) beantwoord met het begrijpen van binnenuit: mensenoffer als hoogste piëteit. Er werd toch nog gezocht naar een gelijk en universeel ijkpunt waarmee andere culturen konden worden begrepen en gewaardeerd.
127 Beleefdheid
Romantiek: rationaliteit is niet meer het universele bindmiddel tussen culturen, het hermeneutische anker (de universele basis van de mens). “Het specifiek menselijk wordt niet langer verbonden met datgene wat alle mensen gemeen hebben maar afgelezen aan hun onderlinge verschil.” Strikte individualiteit ook als het gaat om de verbanden waarin mensen leven. Ik ben ik, de wereld is mijn wereld.
De mens wordt nu gedacht als een wezen dat vanuit zijn eigen specifieke plek, situatie en geschiedenis zijn eigen wereld en gedrag bepaalt. Je kunt de mens dus niet meer begrijpen vanuit een universele rede maar als het wezen van een specifieke context.
Begin van het volksonderzoek: zoektocht naar het onderscheidende van het eigen volk: sagen, taal. Ontstaan van de Duitse filologie.
Nationaal zelfbewustzijn.
Onderscheid tussen Hoge Universele Kosmopoliete Cultuur en de Volkscultuur.
Op zoek naar ongecontamineerde oorspronkelijke volkscultuur.
Romantiek: afkeer van het universele eenheidsprincipe van de Verlichting. Dit is meer wil dan gevoel: de wil tot het eigene.
Alle landen gaan zichzelf definiëren ten opzichte van de Franse cultuur: als de Fransen vooral beleefd, vormelijk en kwebbelig waren dan schragen de Engelsen zich in onbeleefdheid en zwijgzaamheid.
130 Ivanhoe
- Doorwerking van de invasie van de Normandiërs. En de historisch blijvende tegenstelling die langzaam leidt tot samensmelting van Frans en oud-Engels in het hedendaagse Engels.
- Het verhaal als het vestigen van een nieuwe identiteit die de oude tegenstellingen overwint en de oude Engelse ziel redt.