laatste wijziging: 07-02-2018

Hoofdstuk 10 : Een oceaan van bewustzijn

 

362 364 Hoofdstuk 10: Een oceaan van bewustzijn

Nieuwe techno-religies zullen de komende decennia de wereld veroveren door de belofte van verlossing door algoritmen en genen. Ondanks alle ophef over de radicale islam en christelijke fundamentalisten is de interessantste plek op aarde vanuit religieus perspectief niet Islamitische Staat of The Bible Belt, maar Silicon Valley.

Deze nieuwe techno-religies kunnen verdeeld worden in twee hoofdtypes: (362)

Het technohumanisme vindt dat de Homo sapiens van nu zijn historisch einde heeft bereikt en in de toekomst niet meer relevant zal zijn, maar concludeert daaruit dat we de technologie moeten gebruiken om hem Homo Deus te scheppen, een superieur soort mens. Homo Deus zal een paar essentiële menselijke eigenschappen behouden, maar ook geüpgraded worden met lichamelijke en geestelijke vermogens waarmee hij zich zelfs staande kan houden naast de meest geavanceerde, niet bewuste algoritmen. Harari spreekt van een tweede cognitieve revolutie. Dit idee is een update van de oude dromen van het evolutionair humanisme, dat een eeuw geleden al opriep tot de creatie van supermensen. Hitler en zijn kornuiten wilden die nog verkrijgen door middel van selectieve voortplanting en etnische zuiveringen, maar de 21ste -eeuwse techno-humanisten hopen dit doel veel vreedzamer te bereiken met behulp van genetische modificatie, nanotechnologie en interfaces tussen hersenen en computers. (363)

2

364 370 Geestverruiming

Technohumanisten willen de menselijke geest upgraden en ons toegang verschaffen tot ongekende nieuwe ervaringen en een nog onbekende staat van bewustzijn. Maar zo’n renovatie van de menselijke geest is een extreem complexe en gevaarlijke onderneming. Zoals in hoofdstuk 3 al zagen, weten we maar heel weinig van de geest.

Psychologen en biologen doen al ruim een eeuw uitgebreid onderzoek naar mensen die lijden aan verschillende psychiatrische aandoeningen en geestesziekten, van autisme tot schizofrenie. Onderzoekers van de menselijke geest schijnen tot dusver te denken dat Homo sapiens Homer Simpson is.
In 2010 wees onderzoek uit dat de onderzoeksgegevens bij de psychologie meestal exclusief worden ontleend aan westerse proefpersonen. (365) In de westerse filosofie is iedereen die probeert op zoek te gaan naar een klasse mensen met uitzonderlijk mentale toestanden, een drugsverslaafde, een psychiatrisch patiënt of een charlatan. (367)

Eén van de belangrijkste artikelen over de filosofie van de geest heet “Hoe voelt het om een vleermuis te zijn” van de filosoof Thomas Nagel. TO DO : 5-2-2018 lezen . . .
In dit artikel uit 1974 wijst Nagel er op het sapiens brein nooit de subjectieve wereld van een vleermuis kan doorgronden. We kunnen alle algoritmen schrijven die we maar willen over het vleermuizenlichaam, de echo locatie systemen van vleermuizen en vleermuis neuronen, maar dat vertelt ons nog niet hoe het voelt om een vleermuis te zijn.

Sapiens zijn niet de baas van de wereld geworden omdat ze diepere emoties en een complexere muzikale belevingswereld hebben dan andere dieren. Ons emotionele leven en onze ervaringswereld zouden dus best inferieur kunnen zijn aan die van walvissen, vleermuizen, tijgers en pelikanen. (369)

In de toekomst zouden geestverruimende middelen, genetische modificatie, elektronische helmen en rechtstreekse interface tussen hersenen zijn computers de mogelijkheid bieden om een totaal andere belevingswereld te ontsluiten. (370)

3

370 375 Ik ruik angst — techno humanisme.

Aan het begin van het derde millennium komen we echter voor een totaal nieuwe uitdaging te staan zodra het liberale humanisme plaats maakt voor technohumanisme en de geneeskunde zich steeds meer richt op het upgraden van gezonde mensen in plaats van het genezen van zieken.

PREMISSE: Waarom hebben we wel een opmerkelijk gedetailleerd de atlas van de zieke geest, maar geen wetenschappelijke kaart van de geslaagde geest?

Het is erg waarschijnlijk dat de eerste mensen uitgebreid gebruik maken van hun reukvermogen. Anno 2017 hoeven burgers in onze huidige welvarende landen zich niet steeds zo van alles bewust te zijn. We kunnen naar de supermarkt gaan en daar duizenden verschillende gerechten kopen die allemaal onder controle staan van de Voedsel- en Warenautoriteit. Naast onze reuk en onze oplettendheid is gaandeweg ook ons vermogen om te dromen afgenomen.

PREMISSE: Heeft de teloorgang van ons vermogen om te ruiken, aandachtig te leven en te dromen
          ons leven schraler en kleurlozer gemaakt? (373)

Het praktische vermogen om de geest om te bouwen, ons gebrek aan kennis van de psychische spectrum en de beperkte behoeften van overheden, levens en bedrijven, leveren samen een problematisch recept op. Voor je het weet upgraden we met veel succes ons lichaam in onze hersenen, maar raken we onderweg onze geest kwijt. Het techno humanisme zou er wel eens toe kunnen leiden dat mensen gedowngraded worden. En het systeem zou wel eens een voorkeur kunnen hebben voor gedowngradede mensen, niet vanwege hun supermenselijke talenten, maar omdat het ze ontbreekt aan een paar storende menselijke eigenschappen die het systeem hinderen en vertragen.

Miljoenen jaren lang zijn we verbeterde chimpansees geweest. In de toekomst worden we misschien wel bovenmaatse mieren.?(374)

4

375 378 De spijker waaraan het universum is opgehangen — de wil

Technohumanisten verwachten dat onze eigen wensen zullen bepalen welke geestelijke vermogens er ontwikkeld worden en hoe de menselijke geest en in de toekomst dus uit zal zien.

Wat gebeurt er als de technologische vooruitgang het mogelijk maakt om op die wensen bij te sturen en om te bouwen?

Technologische vooruitgang heeft een heel andere agenda en wil niet luisteren naar onze innerlijke stem, maar die beheersen. (375)  Volgens de moderne psychiatrie zijn veel “innerlijke stemmen” en “authentieke wensen” gewoon het product van een verstoord biochemische evenwicht of een neurologische aandoening. (376)
Het eerste gebod van het humanisme (luister naar je innerlijk!) Spreekt niet meer vanzelf. Zodra we ons innerlijk volume hoger of lager kunnen zetten, geef ons geloof in authenticiteit op, omdat ze dan niet meer duidelijk is wie de knoppen bedient. Zodra we onze wil zelf kunnen vormen en omvormen, kunnen we hem niet meer zien als de ultieme bron van alle zin en autoriteit. Als onze verlangens ons niet lekker zitten, kan de technologie ons ervan verlossen, zo luidt de belofte.

Humanistische drama’s ontstaan als mensen ongemakkelijke verlangens hebben. Denk eens aan het verdriet en de ellende die vermeden had kunnen worden als Romeo en Juliana in plaats van een vergif wil een helm konden opzetten die hun noodlottige liefde zou ombuigen naar andere partners … (377)

Het technohumanisme staat hiermee voor een onmogelijk dilemma. Het beschouwt de menselijke wil als het allerbelangrijkste van het hele universum, dus drijft het de mensheid aan tot het ontwikkelen van technologieën die de wil kunnen beheersen en omvormen. Maar als we die controle ooit krijgen, zou het techno humanisme niet weten wat er mee moest beginnen, want dan zou de heilige mens gereduceerd worden tot het zoveelste designproduct.

Daarom staat er al een doortastender techno-religie klaar die de humanistische navelstreng helemaal wil doorsnijden. Deze religie voorziet een wereld die niet om de verlangens en ervaringen van mensachtige wezens draait. Maar wat kan verlangens en ervaringswerelden vervangen als bron van alle betekenis en gezag? In 2016 zit er maar één kandidaat in de wachtkamer van de geschiedenis. Deze kandidaat heet informatie. De interessantste opkomende religie is de dataïsme, dat geen goden of mensen verheerlijkt, maar data.