Hoofdstuk 2 : 083 111 Het antropoceen

In het tweede hoofdstuk geeft Harari zijn visie op het tijdperk van de mensheid: het antropoceen. Van alle dieren op aarde is er maar een fractie overgebleven die nog vrij zijn: het overgrote deel is gedomesticeerd, en wordt geproduceerd om opgegeten te worden.

Verder komt hij tot de conclusie dat alle mensen ook een algoritme zijn.

Het derde aspect in dit hoofdstuk behandelt de animistische religies ten opzichte van de theïstische religies. Animistische religies werden gaandeweg weggevaagd, en daarvoor in de plaats kwamen religies die maar twee hoofdrolspelers hadden: de mens en God. Hierdoor ontstond er een legitimatie voor de boerderij.

• 1. 083 087 HOOFDSTUK 2: Het antropoceen
  2. 087 090 Kinderen van de slang –Animisten
  3. 090 095 Voorvaderlijke behoeften — gedomesticeerde boerderijdieren
  4. 095 102 Organismen zijn algoritmen — mensen zijn ook een algoritme
  5. 102 108 de agrarische koehandel — animistische en theïstische religies
  6. 108 111 500 jaar eenzaamheid — de mens als god en dieren als artikel

1

083 087 HOOFDSTUK 2: Het antropoceen

De wereld wordt nu nog voornamelijk bevolkt door mensen, hun vee en hun huisdieren. Er zijn nu nog 40.000 leeuwen op de wereld, maar 600 miljoen huiskatten. Er zijn nu nog 900.000 Afrikaanse buffels tegenover anderhalf miljard vlees- en melkkoeien. 50 miljoen pinguïns en 20 miljard kippen. Op dit moment is meer dan 90% van de grote dieren op de wereld (dieren die meer wegen dan een paar kilo) ofwel mens, ofwel vee.
Daarom kunnen we volgens Harari de laatste 70.000 jaar het tijdperk van de mensen noemen: het antropoceen. (84)
Homo sapiens heeft de regels van het spel veranderd. Deze ene apensoort is erin geslaagd om het wereldwijde ecosysteem in 70.000 jaar tijd radicaal te veranderen.
Nu staat de mens op het punt om de natuurlijke selectie te vervangen door intelligent design en om het leven van de organische sfeer uit te breiden naar de anorganische sfeer. In het antropoceen ging de planeet voor het eerst een ecologische eenheid vormen. Daarbij waren grote dieren de voornaamste slachtoffers omdat ze een relatief kleine aantallen voorkwamen en zich traag voortplanten. (86)

2

087 090 Kinderen van de slang

De jager-verzamelaars waren animisten: zij geloofden niet dat er een kloof bestond tussen mensen en andere dieren. De homo sapiens ziet dieren automatisch als anders en minderwaardig. Animisten zagen de mens als een van de vele diersoorten, maar de Bijbel stelt dat mensen hun unieke creatie zijn en dat elke poging om het dier in ons te erkennen afbreuk doet aan de macht en het gezag van God. (90)

3

090 095 Voorvaderlijke behoeften

Wat het lot van gedomesticeerde boerderijdieren vooral zo wreed maakt is niet de manier waarop ze sterven, maar de manier waarop ze leven. De evolutietheorie stelt dat alle instincten, driften en emoties puur en alleen zijn geëvolueerd met het oog op overleving en voortplanting. (92)
De landbouw heeft voor mens én dier zo’n beetje in één klap het hele proces van natuurlijke selectie veranderd, maar er is niets veranderd aan hun fysieke, emotionele en sociale neigingen. De behoeften en neigingen van dieren worden compleet genegeerd in ligboxen, fokkerijen en mega stallen. (93)

4

095 102 Organismen zijn algoritmen

PREMISSE: Emoties zijn volgens Harari niet uniek voor mensen, maar komen bij alle zoogdieren voor.

Een algoritme is aantoonbaar het allerbelangrijkste concept van onze wereld. Een algoritme is een methodische reeks stappen die gebruikt kan worden om berekeningen te maken, problemen op te lossen en tot beslissingen te komen. Een algoritme is geen specifieke berekening, maar de methode die gevolgd wordt bij het maken van een berekening. Een voorbeeld van een iets ingewikkelder algoritme is een kookrecept. (95)

PREMISSE: De laatste decennia zijn biologen tot de onomstotelijke conclusie gekomen dat mensen ook een algoritme zijn.

De algoritmen die mensen beheersen werken via zintuiglijke sensaties, emoties en gedachten. Varkens, bavianen, auto’s en kippen worden door exact hetzelfde algoritmen beheerst. Wat wij sensaties en emoties noemen, zijn in feite uiterst verfijnde algoritmen. Volgens Harari zijn zelfs 99% van onze berekeningen hierdoor te verklaren.
Omdat die algoritmen in het leven van alle zoogdieren en vogels bepalen, vinden er vergelijkbare neurologische processen plaats in vergelijkbare hersendelen als mensen, parochianen en varkens angst voelen

Er zijn natuurlijk ook verschillen. Harari noemt verwondering. Maar er is één kernemotie die schijnbaar alle zoogdieren delen: de band tussen moeder en kind. Over andere emoties kunnen betwisten, maar aangezien zoogdier jongen niet kunnen overleven zonder moederlijke zorg staat vast dat moederliefde en een sterke band tussen moeder en jong bij alle zoogdieren voorkomen. (100)
Zowel vlees als de zuivelindustrie zijn gebaseerd op het verbreken van de meest fundamentele emotionele band in het zoogdieren rijk.

5

102 108 De agrarische koehandel

Theïstische religies begonnen aan te voeren dat het universum geen parlement van levensvormen is, maar een theocratie die geregeerd wordt door een groep grote goden, of misschien een enkele god met een hoofdletter. (102)
Theologie, mythologie en liturgie van religies als het jodendom, het hindoeïsme en het christendom richtte zich in eerste instantie op de relatie tussen mensen, gedomesticeerde planten en vee.
Animistische religies hadden het universum altijd afgeschilderd als een grote opera een eindeloze kracht van kleurrijke acteurs.
Theïstische religies herschreven dit script en veranderden het universum in een sober drama met maar 2 hoofdrolspelers: de mens en God. (103)
We denken meestal dat deze religies de grote goden heilig verklaren. We vergeten meestal dat ze ook de mens op een voetstuk plaatsten.

De goden kregen in de tussentijd 2 aanverwante rollen:

1. Door middel van goden werd verklaard wat er zo bijzonder is aan sapiens en waarom mensen alle andere organismen mogen domineren en uitbuiten. Alleen mensen kregen een eeuwige ziel. Dieren zijn louter figuranten.
2. Goden bemiddelen tussen mensen en het ecosysteem. In de theïstische kosmos werd alles wat niet wenselijk was het zwijgen opgelegd. Goden beloofden bescherming, regen en vruchtbaarheid zolang de mens daarna iets voor terug deed. Dit was de kern van deze agrarische koehandel.

De zondvloed werd een van de mythische grondslagen van de agrarische wereld. De zondvloed werd gezien als een bewijs van menselijke superioriteit en de waardeloze status van het dier. Volgens de Bijbel is er niets mis mee om alle dieren te vernietigen als straf voor de wandaden van Homo sapiens.
Andere religies, met name het Jaïnisme, het boeddhisme en het hindoeïsme, tonen veel meer empathie voor dieren. Zo sloot de mens zijn agrarische deal.

Jagers verzamelaars zagen zichzelf niet als superieure wezens, omdat ze zich maar zelden bewust waren van hun impact op het ecosysteem. De agrarische revolutie was dus zowel een economische als een religieuze revolutie. De meeste agrarische gemeenschappen begonnen verschillende klassen mensen op te behandelen als bezittingen. (107)

De boerderij werd zo het prototype van de nieuwe samenleving, compleet met dikdoenerige meesters, inferieure rassen die met een gerust hart geëxporteerd konden worden, wilde dieren die probleemloos uitgeroeid konden worden en boven dat alles een grote God die hele onderneming Zijn zegen gaf.

6

108 112 — 500 jaar eenzaamheid

Tijdens de agrarische revolutie leidde de mens dieren en planten het zwijgen op en veranderden de grote animistische opera in een dialoog tussen mensen en goden.
Tijdens de wetenschappelijke revolutie legde de mensheid ook de goden het zwijgen op.

Maar niet alleen jagers en boeren hadden hun eigen mythen, de onderzoekers en ontwikkelaars hebben ze ook. In wezen is God wel degelijk aanwezig in de Newton mythe: Newton is zelf God.

1. De jager-verzamelaars waren een diersoort als alle andere.
2. Tijdens de agrarische revolutie zagen boeren zichzelf als de kroon der schepping.
3. De wetenschappelijke revolutie zorgt ervoor dat wetenschappers Goden van ons maken.

Het uitgangspunt van humanistische religies, zoals het liberalisme, het communisme en nazisme, is dat homo sapiens een unieke, heilige kern heeft die de bron van alle zingeving en gezag in het universum is. (111)

De laatste jaren zijn er bedenkingen gerezen bij deze relatie tussen mens en dier:

1. We hebben veel belangstelling gekregen voor het lot van zogenaamde lagere levensvormen, misschien omdat we op het punt staan er zelf één te worden.
2. Zou het acceptabel zijn als een kunstmatige intelligentie mensen zou exporteren en zelfs doden ten bate van haar eigen behoeften en verlangens?
3. Hebben mensen, naast een hogere intelligentie en grotere macht, iets magisch inzicht dat ze onderscheidt van varkens, kippen chimpansees en computerprogramma’s?
4. Wat is het überhaupt dat mensen zo intelligent en machtig maakt?