Sessie 12 : 26-03-2018 H 11 Datageloof
379 385 Hoofdstuk 11 Het datageloof
- Het dataïsme verklaarde dat het universum bestaat uit de data stromen en dat de waarde van elk fenomeen in elke entiteit wordt bepaald door de bijdrage daarvan aan de dataverwerking. Het dataïsme is geboren uit de explosieve samenloop van twee wetenschappelijke vloedgolven:
- Sinds Charles Darwin in 1859 “Over het ontstaan van soorten” publiceerde zijn de biowetenschappen organismen gaan beschouwen als biochemische algoritmen.
- Sinds Alan Turing in 1937 het idee van een Turing- machine formuleerde hebben informatici steeds geavanceerdere elektronische algoritmen kunnen creëren.
Het dataïsme voegt die twee samen, vanuit het idee dat biochemische en elektronische algoritmen onderhevig zijn aan exact dezelfde wiskundige wetten. Daarmee doorbreekt het dadaïsme de barrières tussen dieren en machines en het verwacht dat elektronische algoritmen uiteindelijk die biochemische algoritmen zullen ontcijferen en overtreffen. (379)
Het belooft wetenschappers en intellectuelen de wetenschappelijke heilige graal waarnaar we al eeuwen op zoek zijn: één overkoepelende theorie die alle wetenschappelijke disciplines met elkaar verbindt.
Intussen draait het dataïsme de traditionele leerpiramide om. Tot nu toe werden data beschouwd als de eerste stap in een lange reeks intellectuele activiteiten mensen moesten data verwerken tot informatie, informatie tot kennis en kennis tot wijsheid. Maar dataïsten geloven dat mensen de immense data stromen niet meer aankunnen en dat ze die data dus ook niet meer kunnen omzetten in informatie, laat staan in kennis of wijsheid. Het verwerken van al die data moet dus overgelaten worden aan elektronische algoritmen. (380)
Het dataïsme is vooral sterk verweven met zijn twee moederdisciplines: de informatica en de biologie, waarbij de biologie het belangrijkst is. Tegenwoordig worden niet alleen individuele organismen als gegevens verwerkende systemen gezien, maar ook hele samenlevingsverbanden, zoals bijenkorven, bacteriekolonies, bossen en steden.
Deskundigen zien de economie als een mechanisme dat gegevens verzamelt over onze wensen en vermogens en al die data omzet in beslissingen.
Het marktkapitalisme verdeelt al het werk op het gebied van data analyse en besluitvorming dus tussen tal van onafhankelijke, maar onderling verbonden processoren. Als je het zo bekijkt, is de aandelenmarkt het snelste, efficiëntste gegevens verwerkende systeem dat de mens tot dusver heeft gecreëerd. Om het systeem soepel te laten draaien, moet zoveel mogelijk informatie zich zo vrij mogelijk grond kunnen bewegen. (381)
Kapitalisten zijn voor lage belastingen. Hoge belastingen betekenen dat een groot deel van al het beschikbare kapitaal zich verzameld op één plek (de staatskas) en dat er dan dus meer beslissingen genomen moeten worden door één enkele processor, namelijk de overheid. De extreme situatie, waarbij alle gegevens worden verwerkt door één centrale processor die ook alle beslissingen neemt, wordt communisme genoemd.
Het kapitalisme heeft de Koude Oorlog gewonnen omdat gespreide dataverwerking beter werkt dan gecentraliseerde dataverwerking.
Het geheim van het kapitalistische succes is dat er geen centrale verwerkingseenheid is die alle gegevens naar zich toe trekt. (385)
385 390 Waar is alle macht gebleven?
Politicologen interpreteren onze politieke structuren ook steeds vaker als data verwerkende systemen. Dit impliceert dat ook de democratie ten onder zou kunnen gaan en zelf kan verdwijnen als de data verwerkende omstandigheden in de 21e eeuw wederom veranderen.
Als het volume en de snelheid van onze data groeien, zouden eerbiedwaardige instituten als verkiezingen, politieke partijen en parlementen wel eens in onbruik kunnen raken, niet omdat ze onethisch zijn, maar omdat ze niet efficiënt genoeg zijn in het verwerken van gegevens. Deze instituten zijn ontstaan in een tijdperk waarin politiek sneller ging dan technologie. (386)
De opkomst van het internet is alvast een voorproefje van wat ons komen gaat. Cyberspace is inmiddels onmisbaar voor ons dagelijks leven, onze economie in onze veiligheid.
De overheidsschildpad de technologische haas nooit bijhouden
Juist omdat de technologie zich zo snel ontwikkelt en omdat parlementen en dictators overspoeld worden door data die ze niet snel genoeg kunnen verwerken, denken de politici van nu op veel kleinere schaal dan hun voorgangers van een eeuw geleden. Regeringen mensen het land, maar ze voeren het niet meer aan. (388) Het is gevaarlijk om onze toekomst toe te vertrouwen aan marktwerking, want de markt doet wat goed is voor de markt en niet wat goed is voor de mens of de wereld. Gewetenloze miljardairs en kleine belangengroeperingen floreren in de chaotische wereld van nu niet doordat ze de kaart beter lezen dan wie ook, maar omdat ze heel strak omlijnde doelen hebben (JST: geld verdienen)
PREMISSE: De enige vraag is wie de nieuwe structuren zal opzetten en beheersen.
390 393 De geschiedenis in een notendop
Er zijn 4 hoofdmethoden voor de verbetering van de efficiëntie van dit data verwerkende systeem: (390)
1. Toename van het aantal processoren. Een stad met 100.000 inwoners heeft meer rekenkracht dan een dorp met 1000 inwoners.
2. Toename van de verscheidenheid aan processoren. Verschillende processoren kunnen uiteenlopende werkwijzen gebruiken om data door te rekenen en te analyseren. Het gebruik van verschillende soorten processoren binnen één systeem kan dus de dynamiek en creativiteit van dit systeem vergroten. Een gesprek tussen een boer, een priester en een natuurkundige kan nieuwe ideeën opleveren die nooit ontstaan zouden zijn uit een gesprek tussen drie jagers verzamelaars.
3. Toename van het aantal connecties tussen processoren. Het heeft weinig zin het aantal processoren en de verscheidenheid daarvan te vergroten als het niet goed met elkaar in verbinding staan. Een handelsnetwerk van 10 steden zal eerder (en meer) economische, technologische en sociale innovaties opleveren dan 10 geïsoleerde steden
4. Toename van de bewegingsvrijheid langs bestaande connecties. Het is niet erg nuttig om processoren met elkaar te verbinden als data niet vrij heen en weer kunnen bewegen. Het levert niet veel op omwegen te bouwen tussen 10 steden als die wegen worden geteisterd door bijvoorbeeld rovers.
De bouw van het dataverwerkende systeem dat sapiens heet doorliep 4 belangrijke stadia:
Het eerste stadium begon met de cognitieve revolutie, 70.000 jaar geleden. Dit betekende simpelweg meer mensen. (391)
Het tweede stadium begon met de agrarische revolutie, 5000 jaar geleden. De landbouw versnelden de demografische groei. Mensen konden veel dichter op elkaar leven.
Het derde stadium begon met de uitvinding van het schrift en het geld, zo’n 5000 jaar geleden. Groepen mensen voelden zich samen in geen steden en koninkrijken vormen.
Rond 1492 begon het vierde en laatste stadium van de geschiedenis. We denken vaak dat de democratie en de vrije markt hebben gewonnen omdat ze “goed” waren, maar eigenlijk hebben ze gewonnen omdat ze het wereldwijde dataverwerkingssysteem verbeterden.
Onze moderne voorraadkasten liggen nu vol met tarwe uit het Midden-Oosten, aardappelen uit de Andes, suiker uit nieuw Guinea en koffie uit Ethiopië. Daarnaast zijn onze taal, religie, muziek en politiek verrijkt met erfstukken uit de hele wereld. (392)
Als de mensheid inderdaad een groot dataverwerkingssysteem is, wat is dan onze output? Dataïsten zouden zeggen dat onze output zal neerkomen op de creatie van een nieuw, nog efficiënter dataverwerking systeem dat het internet der dingen heet. Zodra die missie is volbracht, zal Homo sapiens verdwijnen
393 397 Informatie wil vrij zijn
De hoogste waarde van de nieuwe religie is de “informatieflow”. Volgens de dataïsme is de menselijke belevingswereld niet heilig en is Homo sapiens niet de kroon der schepping of de voorloper van een toekomstige Homo Deus (393)
Mensen zijn puur en alleen werktuigen om het internet der dingen te creëren, dat zich uiteindelijk misschien zelfs buiten de aarde zal uitbreiden om het hele sterrenstelsel te doordringen, of zelfs het hele universum. Dit kosmische dataverwerkingssysteem zou een soort God zijn. Het zal alomtegenwoordig zijn en alles beheersen, en de mens is voorbestemd erin op te gaan.
TO DO: Ray Kurzweil : “de singulariteit is nabij”
Het dadaïsme beperkt zich niet tot loze voorspellingen. Net als andere religies heeft het ook praktische geboden:
Het eerste en belangrijkste gebod van de dataïst is dat hij de data flow moet maximaliseren door zich met steeds meer media te verbinden en steeds meer informatie te produceren en te consumeren.
Het tweede gebod is dat alles en iedereen aan het rechtssysteem gekoppeld moet worden. En “alles en iedereen” betekent niet alleen mensen.
PREMISSE: Het dataïsme beschouwt de vrijheid van informatie als het allerhoogste goed.
Deze vrijheid van informatie moeten we vooral niet verwarren met het oude liberale ideaal van vrijheid van meningsuiting. De vrijheid van meningsuiting was bedoeld voor mensen en beschermden hun recht om te denken en zeggen wat ze wilden, waaronder het recht om een mond dicht en gedachten voor zich te houden. Vijf van informatie is echter niet bedoeld voor mensen, maar voor informatie. Bovendien kan deze nieuwe waarde de traditionele menselijke vrijheid van meningsuiting inperken door het recht van informatie om vrij rond te bewegen te laten prevaleren boven het recht van mensen om data te bezitten en de bestrijding daarvan in te perken. (395)
In 2010 zijn er meer dan één miljard auto’s op de wereld, en het aantal blijft maar groeien. (396) Volgens Harari is de oplossing de communale auto. Op deze manier kunnen 50 miljoen autonome auto’s dit miljard privé auto’s vervangen. (397)
397 399 Vastleggen, uploaden, delen!
Wie schrijft Wikipedia? Wij allemaal. (397). De stortvloed van data leidt tot nieuwe uitvindingen en ontwrichtingen die niemand plant, beheerst of begrijpt. Zoals kapitalisten geloven in de onzichtbare hand van de markt, zo geloven dataïsten in de onzichtbare hand van de data flow. (398)
Als het mondiale dataverwerkingssysteem alwetend en almachtig wordt, wordt verbondenheid met het systeem de bron van alle zingeving.
Volgens het humanisme vinden ervaringen binnen in ons plaats en moeten we de betekenis van alles wat er gebeurt in onszelf zoeken, waarmee we het hele universum zin geven. We hebben ons meermalen afgevraagd wat mensen superieur maakt aan andere dieren.
Het dataïsme heeft een nieuw simpel antwoord. “Als je iets meemaakt, leg het dan vast. Als je iets vastlegt, upload het dan. Als je iets uploadt, deel het dan”. Mensen kunnen gedichten en blogs over hun ervaringen schrijven en die on line zetten, waarmee ze het wereldwijde dataverwerkingssysteem verrijken. (399) We moeten onszelf en het systeem bewijzen dat we nog waarde hebben.
399 405 Ken uzelve
Het dataïsme is liberaal noch humanistisch. Het is echter belangrijk om te weten dat het dataïsme ook niet anti humanistisch is. Het heeft niets tegen menselijke ervaringen. Het hecht er alleen geen intrinsieke waarde aan.
Het dataïsme benaderden de mensheid zuiver doelmatig en bepaalt de waarde van menselijke ervaringen naar gelang hun functie in dataverwerkingsmechanismen.
Nu geeft het dataïsme de humanisten een koekje van eigen deeg door te zeggen: “ja, God is inderdaad een product van de menselijke verbeelding, maar de menselijke verbeelding is weer een product van biochemische algoritmen en meer niet” (401)
Het dataïsme zou de mens weleens op een zijspoor kunnen zetten door van homo-centrisch wereldbeeld overstappen op een data-centrisch wereldbeeld. (402)
Wetenschappers zetten het menselijk gevoel niet alleen op een voetstuk, maar vonden daar ook een uitstekende evolutionaire reden voor. (403)
“wil je echt weten wie je bent?” Zegt het dataïsme. “Laat die bergen musea dan maar zitten. Het hier DNA laten onderzoeken? Nee?! Waar wacht je dan nog op? Gaat dat als het even kan vandaag nog doen. En zorg dat je grootouders, je ouders, broers en zussen ook een DNA laten checken oma want aan hun informatie kun je ook heel veel hebben verbindingsman volgen met je lichaam. Neem alles op. Zet alles on line. Als je dat doet, kunnen de geweldige algoritmen van het Internet der Dingen je vertellen met wie je moet trouwen, wat voor beroep je moet kiezen en of je een oorlog moet beginnen”
Maar waar komen die geweldige algoritmen vandaan?. De echt belangrijke algoritmen zoals het verzoekalgoritme van Google worden ontwikkeld in gigantische teams. Elk lid kent maar één stukje van de puzzel en niemand begrijpt het hele algoritme helemaal.
Het basis algoritmen zal misschien nog ontwikkeld worden door mensen, maar naarmate het groeit, gaat zijn eigen weg en betreedt het paarden waar geen mens ooit is geweest – en waar geen mens ooit zal kunnen komen.
405 410 Een rimpeling in de dataflow P
We hebben nog geen idee hoe of waarom dataflows een bewustzijn of subjectieve ervaringen zouden kunnen produceren maar misschien ontdekken we ook wel dat organismen uiteindelijk toch geen algoritmen zijn.
Het is al even twijfelachtig of leven puur en alleen neerkomt op het nemen van beslissingen.
Het dataïsme krijgt steeds meer inzicht in het beslist proces, maar misschien ontwikkelt het wel eens steeds verwrongener beeld van het leven. (405)
bio wetenschappers en sociale wetenschappers moeten zich afvragen of er misschien iets over het hoofd zien als we het leven beschouwen als dataverwerking en besluitvorming. Is er misschien iets in het universum wat niet gereduceerd kan worden tot data?
Als het dataïsme het mis heeft en organismen meer zijn dan algoritmen, betekent dat natuurlijk niet automatisch dat het dataïsme de wereld niet zal overnemen.
Als het dataïsme uiteindelijk de wereld veroverd, wat gebeurt er dan met ons mensen? In eerste instantie zal het dataïsme waarschijnlijk het humanistische streven naar gezondheid, geluk en macht een extra impuls geven. Het dataïsme verspreidt zich dankzij de belofte dat het die humanistische aspiraties kan vervullen. Maar als de macht overgaat op algoritmen, zouden de humanistische projecten wel eens irrelevant kunnen worden.
Het dataïsme dreigt dus met Homo sapiens te doen wat Homo sapiens heeft gedaan met alle andere dieren.
We kunnen de toekomst niet echt voorspellen, omdat de technologie niet deterministisch is. (407)
alle toekomstscenario’s in dit boek moeten dus worden opgevat als mogelijke redenen niet als voorspellingen.
Het is alleen niet zo makkelijk om anders te gaan denken en handelen, omdat onze gedachten en handelingen doorgaans worden ingeperkt door de huidige ideologieën en sociale systemen. Dit boek van Harari volgt de oorsprong van de onze huidige conditionering om de greep daarvan losser te maken, zodat we de kans krijgen om ons doen en laten aan te passen en om veel creatiever na te denken over onze toekomst.
Eén van de redenen dat mensen steeds meer macht afstaan aan de markt, aan collectieve wijsheid en aan externe algoritmen is dat we de stortvloed aan data niet aankunnen.
In vroeger tijden waren de machtigen machtig omdat ze bij alle informatie konden. Tegenwoordig ben je machtig als je weet wat je kunt regeren. (408)
uiteindelijk wordt op de lange termijn alle problemen en ontwikkelingen overschaduwd door drie nauw verbonden processen:
1. de wetenschap koerst op een alles omvattend dogma af, dat zegt dat organismen algoritmen zijn en dat het leven dataverwerking is.
2. Intelligentie wordt losgekoppeld van bewustzijn.
3. Niet bewuste, maar hyperintelligente algoritmen zullen ons spoedig misschien wel beter kennen dan we onszelf kennen.
Deze drie processen roepen drie grote vragen op:
1. Zijn organismen echt alleen maar algoritmen en is het leven echt alleen maar dataverwerking?
2. Wat is waardevoller: intelligentie of bewustzijn?
3. Wat gebeurt er met de maatschappij, de politiek en het dagelijks leven als niet bewuste, maar hyperintelligente algoritmen ons beter kennen dan we onszelf kennen?