157 222 065 — Boek 1 De analytica van de begrippen

De leidraad voor de ontdekking van alle zuivere verstandsbegrippen

• 158 Wanneer mensen kenvermogen in werking stelt, dan treden er, afhankelijk van de verschillende aanleidingen, verschillende begrippen op de voorgrond, die dat vermogen kenbaar maken en die meer of minder uitvoerig kunnen worden opgesomd, al naargelang de tijd waarin, en de mate van scherpzinnigheid waarmee mensen bestudeerd. Aan de hand van dit haast mechanische proces laat zich nooit met zekerheid bepalen wanneer het onderzoek voltooid is. Bovendien worden de begrippen die we zo op toevallige wijze vinden, niet in hun orde en systematische eenheid ontdekt, maar ze worden uiteindelijk alleen op grond van overeenkomsten in paren gezet en afhankelijk van de omvang van hun inhoud, van de eenvoudige tot de meer samengestelde, in reeksen geplaatst die allesbehalve systematisch, zij het in zekere zin methodisch tot stand worden gebracht. De transcendentale filosofie heeft het voordeel, maar ook de plicht, haar begrippen volgens een principe te zoeken omdat ze zuiver en onvermengd uit het verstand, als absolute eenheid, voorkomen en daarom zelf volgens een begrip of een idee onderling moeten samenhangen. Een dergelijke samenhang doet ons een regel aan de hand volgens welke de plaats van elk zuivere verstand begrepen en de volledigheid van al die begrippen samen a priori kan worden bepaald; dit alles zou anders van eigen goeddunken of van het toeval afhangen.