laatste wijziging: 14-06-2018
467 471 S-8 Regulatieve principe
DEEL 2 AFDELING 2 BOEK 2 HOOFDSTUK 2 SECTIE 8
Sectie 8: Het regulatieve principe van de zuivere rede t.a.v. de kosmologische ideeën
TO DO: samenvatten
//// regressie = teruggang , achteruitgang
- 467 Een maximum in de reeks van voorwaarden in een zintuiglijke wereld, als ding op zichzelf, wordt door het kosmologische grondbeginsel van de totaliteit niet gegeven, maar kan daardoor alleen in de regressie van die reeks worden opgegeven.daarmee behoudt het genoemde grondbeginsel van de zuivere rede, in de aldus gecorrigeerde betekenis, zijn geldigheid, zij het niet als axioma om de totaliteit in het object als werkelijk te denken, maar als opgave voor het verstand, dus voor het subject, om de regressie in de reeks van voorwaarden bijgegeven voorwaardelijk iets in overeenstemming met de volledigheid in de idee ter hand te nemen en voort te zetten.
- 468 Het grondbeginsel van der rede is dus eigenlijk alleen een regel, die in de reeks van voorwaarden van gegeven verschijningen een regressie eist die nooit bij een absoluut onvoorwaardelijk iets mag blijven staan. Het is dus geen principe van de mogelijkheid van ervaring en van de empirische kennis van zintuiglijke objecten, dus geen grondbeginsel van het verstand; want elke ervaring is, overeenkomstig de gegeven aanschouwing, door haar grenzen in gesloten. Het is ook geen constitutief principe van de rede, waarmee die het begrip van de zintuiglijke wereld tot voorbij alle mogelijke ervaring kan uitbreiden, maar een grondbeginsel om de ervaring zover mogelijk voort te zetten en uit te breiden, dat geen enkele empirische grens als absolute grens toestaat. Het is dus een principe van de rede, dat als regel postuleert het wat we in de regressie moeten doen, maar dat niet anticipeert wat in het object voorafgaand aan elke regressie op zichzelf gegeven is. //// Ik noem het daarom een regulatieve principe van de rede.
- 468 Daarentegen zou het grondbeginsel van de absolute totaliteit van de reeks van voorwaarden, als in het object (in de verschijningen) en op zichzelf gegeven beschouwd, een constitutief kosmologisch principe zijn. Ik heb dit onderscheid gemaakt om aan te geven dat zo’n principe niet bestaat en om zo te voorkomen dat men, zoals anders (door het transcendentale subreptie) onvermijdelijk gebeurt, objectieve realiteit toekent aan een idee die louter tot regel dient.
- 468 //// Om nu de zin van deze regel van de zuivere rede naar behoren te bepalen, moeten we allereerst opmerken dat hij ons niet kan zeggen wat het object is, maar alleen hoe de empirische regressie moet worden aangepakt om het volledig begrip van het object te bereiken.
- 469 We moeten daarom nu eerst precies bepalen wat de synthese inhoud van een reeks die nooit volledig kan zijn. Men bedient zich hiertoe gewoonlijk van twee uitdrukkingen, die iets moeten onderscheiden zonder de grond van dat onderscheid duidelijk te kunnen aangeven. De wiskundigen spreken alleen van een voortgang tot in het oneindige. De onderzoekers van begrippen (de filosofen) willen in plaats daarvan alleen de uitdrukking voortgang tot in het onbepaalde als geldig beschouwen. zonder stil te staan bij de redenen die de laatsten tot dit onderscheid hebben gebracht, of bij het goede of nutteloze gebruik ervan, zal ik deze begrippen precies proberen te bepalen met betrekking tot mijn eigen doel.
- 469 Kant geeft hier het volgende voorbeeld: Van een rechte lijn zegt men terecht dat ze tot in het oneindige verlengd kan worden, en hier zou het onderscheid tussen de voortgang tot in het oneindige en die tot in onbepaalbare verte een lege subtiliteit zijn. Als er wordt gezegd “trek een lijn”, dan klinkt het beslist correcter als daaraan wordt toegevoegd “tot een onbepaalde afstand” als “een oneindige afstand”. want het eerste betekent slechts “verleng haar zover u wilt”, maar het tweede “U behoort nooit op te houden haar te verlengen”, wat we in dit geval niet bedoelen. Als we alleen spreken over wat mogelijk is, is de eerste uitdrukking ook volstrekt juist; want men kan haar tot in het oneindige steeds langer maken. En zo ligt het in alle gevallen waarbij we alleen spreken over voortgang van de voorwaarde tot het voorwaardelijke; deze voortgang kan in de reeks van verschijningen tot in het oneindige doorgaan. //// Vanaf een ouderpaar kunt u in een dalende lijn van nakomelingen oneindig voortgaan en u kunt zich ook heel goed indenken dat die lijn zich in de wereld werkelijk zo voortzet. Want hier heeft de rede nooit een absolute totaliteit van de reeks nodig, omdat ze die niet voorondersteld als voorwaarde en als gegeven (datum), maar alleen als iets voorwaardelijk’s als gegeven kan zijn (dabile) en eindeloos kan worden uitgebreid
- 470 //// Ik zeg daarom: als het geheel in de empirische aanschouwing gegeven is, gaat de regressie in de reeks van zijn innerlijke voorwaarden tot in het oneindige door. Maar als er alleen een lid van de reeks gegeven is, waarbij de regressie naar de absolute totaliteit moet beginnen, dan vindt er slechts een teruggang tot in onbepaalbare verte plaats
- 470 //// Zo moet van de deling van een binnen haar grenzen gegeven materie (een lichaam) worden gezegd dat ze tot in het oneindige doorgaat. Want deze materie is als geheel, dus met al haar mogelijke delen, in de empirische aanschouwing gegeven. Omdat nu de voorwaarde van dit geheel zijn deel is, en de voorwaarde van dit deel het deel van dat deel, enzovoort, en omdat we in deze regressie der deling nooit stuiten op een onvoorwaardelijk (ondeelbaar) lid van de betreffende reeks van voorwaarden, is er niet alleen nergens sprake van een empirische grond om met de deling op te houden; het is zelfs zo, dat de verdere leden van de voortgaande deling vóór het voortzetten van die deling al empirisch gegeven zijn, dat wil zeggen de deling gaat tot in het oneindige door.
- 471 In geen van beide gevallen, noch bij de regressie van voortgang tot in het oneindige, noch in de voortgang in het onbepaalde, wordt de reeks van voorwaarden beschouwd als oneindig in het object gegeven. De reeksen zijn geen op zichzelf gegeven dingen, maar louter verschijningen, die als voorwaarden van al klaar alleen in de regressie zelf gegeven zijn. //// De vraag is dus niet meer hoe groot zo’n reeks van voorwaarden op zichzelf is, of die eindig of oneindig is, want ze is niets op zichzelf; maar hoe we de empirische regressie moeten uitvoeren en tot hoe ver we die moeten voortzetten. Met betrekking tot de regel van die voortzetting is er een belangrijk onderscheid. Als het geheel empirisch gegeven is, is het mogelijk om tot in het oneindige terug te gaan in de reeks van de innerlijke voorwaarden ervan. Is dat geheel echter niet gegeven en moet het eerst door empirische regressie gegeven worden, dan kan ik alleen zeggen: het is tot in het oneindige mogelijk om steeds tot hogere voorwaarden van de reeks voort te gaan.
- 471 In het eerste geval kon ik zeggen: er zijn altijd meer leden, en er zijn altijd meer leden empirisch gegeven, dan ik door de regressie (van de deling) bereik.
- 471 Maar in het tweede geval kan ik alleen zeggen: ik kan de regressie altijd voortzetten, want geen enkel lid is empirisch als noodzakelijk onvoorwaardelijk gegeven; bij elk lid is er dus nog een hoger ligt mogelijk en dus is het vragen daar naar noodzakelijk.
- 471 In het eerste geval was het noodzakelijk om meer schakels van de reeks te vinden, in het tweede geval is het altijd noodzakelijk om naar meer schakels te vragen, omdat geen enkele ervaring absolute grenzen stelt. want we hebben ofwel geen waarneming die onze empirische regressie absoluut begrensd, en dan mogen de regressie niet als voltooid beschouwen; ofwel we hebben wel zo’n waarneming die de reeks begrensd, maar dan kan die waarneming geen deel van onze doorlopende reeks zijn (omdat wat begrensd moet worden onderscheiden van wat er door begrensd wordt) en moeten we onze regressie dus ook tot die voorwaarde voortzetten, enzovoort.