laatste wijziging: 07-11-2022

BOEK 2 Dialectiek

Dialectiek is een redeneervorm die gebruik maakt van tegenstellingen om naar waarheid proberen te zoeken

Immanuel Kant kan, als transcendentaal  filosoof, niet anders doen dan de (traditionele) dialectiek, die hij omschrijft als het organon van de traditionele logica weg te zetten als de logica van de schijn.

Dat liet hij al zien bij de introductie van zijn zogenaamde antinomieën. Logica en (dus) dialectiek zullen bij hem dus rekening moeten houden met de verworvenheden van het transcendentale gedachtegoed. Dit gedachtegoed, bekeken vanuit vogelvluchtperspectief, drukt de bijzondere bestemming van de rede uit, en deze bestaat uit het principe van de systematische eenheid bij het gebruik van het menselijk verstand. (Kant is dus kennelijk op verscheidene manieren een idealist.)

Als men echter de fout maakt deze kenwijze te zien als iets wat de dingen constitueert in plaats van als iets wat een slechts regulerende functie heeft, dan zal de rede uiteindelijk in zichzelf verdeeld raken. (Prolegomena, sectie 56) Dit sluit overigens uitstekend aan bij het (ook) constructieve karakter van de dialectiek in Plato’s dialogen: daar was, vooral in de midden- en latere dialogen, namelijk al sprake van eenzelfde soort eenheid.