Plato

laatste wijziging: 16-05-2023

Symposium

Plato – Verzameld werk II – Symposium ISBN 90 263 0424 2 vertaling Xaveer de Win
http://www.arsfloreat.nl/documents/Plato-Symposion.pdf
https://sites.google.com/site/filosofievanplato/middenperiode/symposium?authuser=0
http://www.clicks4you.nl/schizofrenie/index.php/socrates-en-plato/over-de-liefde

Symposium is een raamvertelling van Plato: Agathon heeft in 416 V.C. een wedstrijd drama-schrijven gewonnen. Om dat te vieren nodigt hij een aantal mannen uit om bij hem thuis het glas te komen heffen.
De mannen, Phaidros, Pausianus, Eryximachus, Aristophanus, Agathon, Alkibiades en Socrates, besluiten samen elk een definitie ten beste te geven over “Eros de god van liefd”e. Nadat iedereen gesproken heeft, wijst een dronken Alkibiadus, Socrates als Winnaar aan.
Alle vormen van liefde die destijds in Athene voorkwamen komen vervolgens in Symposium aan ter sprake. De vriendschap omwille van het “goede”tussen mannen, de lichamelijke liefde tussen mannen, de liefde omwille van het “goede” tussen man en vrouw. De lichamelijke liefde tussen man en vrouw, de liefde tussen een knaap en een man en de liefde tussen vrouwen

De twee belangrijkste thema’s die in de gesprekken aan bod komen zijn enerzijds de oorsprong, de aard en het doel van de liefde, en anderzijds het menselijk kenvermogen.

Apollodorus vertelt aan een niet nader genoemde metgezel een verhaal dat hij van Aristodemus hoorde over een symposium, een feestmaal, gehouden ter ere van de tragedieschrijver Agathon. Socrates is bij die gelegenheid te laat gekomen, doordat hij in gedachten verzonken ergens in de stad alle besef van tijd is kwijtgeraakt. Nadat ze klaar zijn met eten, herinnert Eryximachus iedereen aan Phaedrus’ suggestie dat iedere aanwezige op zijn beurt een spreekbeurt zou moeten geven ter ere van de god van de liefde.
Phaedrus steekt van wal en zegt dat Liefde (Eros) een van de oudste goden is, en ook degene die het best de deugd van de mensen bevordert. De mening van je geliefde over jou, gaat boven alle andere meningen. Een geliefde is bereid zijn leven te geven voor degene waar hij of zij van houdt.
Pausanias volgt hem als spreker op en maakt een onderscheid tussen ‘Gewone Liefde’ die draait om geestloos begeren, en ‘Hemelse Liefde’, die steeds plaatsvindt tussen een man en een jongen. In het geval van de Hemelse Liefde verleent de jongen, de geliefde, seksuele diensten aan de oudere man in ruil voor een intellectuele en morele opvoeding. Er is een liefde te onderscheiden die alleen gebaseerd is op lust en begeerte. Volgens Pausianus is dat de liefde tussen man en vrouw.
Er is ook een liefde die hieraan superieur is. Dat is de liefde tussen mannen en knapen. Voorwaarde hierbij is dat er sprake is van een wederzijdse onbaatzuchtigheid, overeenstemming en gelijkwaardigheid.
Eryximachus, de geneesheer, wijst erop dat ‘goede liefde’ aanzet tot matigheid (wijsheid) en orde. Ook zegt hij dat liefde zich niet beperkt tot relaties tussen mensen, maar ook gevonden kan worden in muziek, geneeskunde en tal van andere zaken.
Aristophanes is de volgende spreker. Hij vertelt een boeiende mythe over hoe we als mensen eens als één wezen bestonden, maar dat we wegens onze overmoed door Zeus als man en vrouw in twee werden verdeeld. Sindsdien zwerven we over de aarde, op zoek naar onze andere helft, waar we ons mee willen verenigen om weer heel te zijn.
Agathon volgt Aristophanes op en geeft een retorisch uitgewerkte speech ten beste waarin Liefde geïdentificeerd wordt als jong, mooi, gevoelig en wijs. Liefde is volgens hem ook verantwoordelijk voor de aanwezigheid van alle deugden in ons.

Socrates: verwijst naar Diotima, een wijze vrouw die hem onderwezen heeft in de kwestie liefde. Socrates geeft daarmee ook de impliciete raadgeving dat je in het verhelderen van abstracte begrippen er goed aan doet een dialoog aan te gaan met iemand die je om zijn inzicht hoogacht.
- Diotima verklaart dat Eros of liefde een geest is, die zich beweegt tussen goden en mensen.
  - Diotima zegt hier zoveel is als dat liefde slechts gedeeltelijk waargenomen , begrepen en gekend kan zijn. Je realiseert je dat liefde bestaat. Je kan tot een gedeelde omschrijving komen maar niet tot een exacte omschrijving.
- Volgens Diotima stamt liefde af van Poros, de god van “overvloed” en Penia de godin van de “armoede”. Penia heeft een dronken Poros, verleid en daarna Eros gebaard op Aphrodite’s verjaardagsfeest.
- Het verhaal van Penia over Poros, Penia en Eros moet als overdrachtelijk gezien worden. Penia legt dit ook uitgebreid aan Socrates uit. Penia koestert het verlangen iets voort te brengen wat ook na haar nog zal leven. Liefde kun je beschouwen als een wens iets met een ander voort te brengen. Het scheppen zelf heeft vergelijkbaar met de cyclus van het leven: zwangerschap, geboorte, zwangerschap eeuwigheidswaarde. We kunnen er echter niet zeker van zijn dat het leven net als de wetten van tijd en ruimte absoluut zijn. Het biologisch leven kan immers uitsterven.
- Wanneer je het verlangen naar zwangerschap en geboorte samen met een geliefde beschouwt als een beeldspraak, kun je ook de liefde voor het scheppen van van kennis en wijsheid zien, als een zoektocht naar een waarheid die verder reikt dan de huidige kennis en wijsheid.
- De verwijzing naar het bewust verleiden van een dronken Poros door Penia duidt er op dat Liefde (Eros) dus tot stand uit een bewuste (Penia) en onbewuste handeling (Poros). Het besef van liefde is iets tussen weten met argumenten en weten zonder argumenten in.
  - In letterlijke zin is een vraag zoals: ”leg eens uit waarom je van me houdt?”, een vraag die nooit exact beantwoord kan worden. Echter de persoon die beseft dat hij houdt van de ander weet dit toch zeker.
  - In overdrachtelijke zin wordt hier verwezen naar mensen die zich bewust zijn van van hun liefde of verlangen naar kennis en wijsheid die verder strekt dan zij tijdens hun leven kunnen waarnemen of verwerven.
- Het besef van deze wijsheid kan verhelderd worden door bewuste en onbewuste samenwerking met een ander
- Zoals elk kind heeft ook Eros eigenschappen van beide ouders, Poros en Penia. Zij (Penia) is arm en zoekt naar liefde. Hij (Poros) heeft alles in overvloed en zoekt iets of iemand om de overvloed aan liefde te delen.
- Volgens Diotima werd Eros (liefde), nadat hij geboren was, tijdens het verjaardagsfeest van Aphrodite ’s (godin van Schoonheid), Aphrodite ’s volgeling en dienaar en is daarom een liefhebber van schoonheid.
  - Van alle schone dingen is wijsheid het mooiste.
  - Volgens Diotima is het doel van Eros of liefde ‘het eeuwige bezit van wat goed is’. Geliefden zijn volgens Diotima zwanger van wat goed is(lees kennis en wijsheid) en streven naar onsterfelijkheid(Het goede en het schone behoort immers tot de categorie onsterfelijke waarheid) te bereiken door voortplanting, hetzij intellectueel hetzij lichamelijk(immers wanneer je de biologische cyclus als een onveranderlijke eeuwige waarheid ziet). In de afsluiting van haar uiteenzetting legt Diotima uit dat mensen een ontwikkeling dienen door te maken om te komen tot de ontdekking van de ideale vorm van liefde schoonheid en het goede. Mensen moeten beginnen met de liefde van en voor een bepaalde mooie persoon. De volgende stap is om van dit specifieke geval over te gaan naar schoonheid in het algemeen, en daarna van fysieke naar morele schoonheid.
- Het hoogste stadium voor de liefde voor het goede of schoonheid, is het besef dat liefde, het schone en goede niet gebonden zijn aan vorm, kleur, plaats, persoon of tijd.
  - Indien een mens een dergelijk stadium bereikt heeft hij ook het stadium van onsterfelijkheid bereikt.
- Waarmee gezegd dat waarheid, het goede, rechtvaardigheid, liefde slechts beseft en verkend kunnen worden en niet in een natuurkundige wet vastgelegd kunnen worden.

Alcibiades: Aan het eind van Socrates’ toespraak komt een dronken Alcibiades tussenbeide, valt op de grond, en prijst Socrates luidruchtig om zijn wijsheid. Ondanks Alcibiades’ pogingen om ook Socrates te laten proeven van de zinnelijke geneugten, is hij daar nooit in geslaagd, want Socrates is helemaal niet geïnteresseerd in zinnelijk genot.

Het feest eindigt in chaos en een drinkpartij, waarbij Aristodemus in slaap valt. Als hij de volgende morgen wakker wordt, ziet hij hoe Socrates nog steeds energiek aan het discussiëren is met Agathon en Aristophanes. Als iedereen uiteindelijk in slaap is gevallen, staat Socrates op en begint aan zijn nieuwe dag. Hij wandelt naar het lyceum en brengt de rest van de dag door op zijn gewone manier, zonder te gaan slapen voor het donker wordt.