Crispr-Cas

https://www.volkskrant.nl/wetenschap/emmanuelle-charpentier-ontdekte-de-revolutie-die-de-wereld-nodig-had-crispr-cas~b13a4a74/

CRISPR-CAS, WAT IS DAT EIGENLIJK?

Stel je een kookboek voor, zegt Emmanuelle Charpentier, een dik kookboek volgeschreven met recepten. En stel je nu eens voor dat je die recepten wilt veranderen. Samen met haar Amerikaanse collega Jennifer Doudna ontdekte Charpentier daarvoor een nieuwe manier. Een zoek-en-vervangfunctie, in feite. ‘Met Crispr-Cas9 kunnen we losse woorden vervangen in het boek. Als je het zo uitlegt, valt bij mensen vaak het kwartje. Men valt dan soms stil, zegt: echt, is dat wat je technologie kan doen?’

In werkelijkheid zijn de “woorden” die Charpentier herschrijft genetische instructies in het DNA. Dat DNA zit, opgepropt tot een soort bolletjes wol, weggestopt in alle cellen waarvan levende wezens zijn gemaakt. Ruim twintigduizend ‘woorden’ ofwel genen omvat het kookboek van een mens. En ieder gen bevat, simpel gezegd, het recept voor een eiwit, het basiselement waaruit alle levende materie is opgebouwd. De zoek-en-vervangfunctie van Charpentier en Doudna kan daarin gericht veranderingen aanbrengen.

Genetische manipulatie! Tot dusver ging dat als volgt. Men gooide een kop koffie over het kookboek, in de hoop dat de koffievlek toevallig precies het juiste recept zou herschrijven. Of men pakte een ander kookboek, scheurde daar het gewenste recept uit, en propte dat blind ergens in het kookboek, in de hoop dat de kok het oppikt. Dit is hoe genetisch gemodificeerde gewassen en dieren vanouds tot stand kwamen. Door het DNA blind te beschieten met bijvoorbeeld straling – de kop-koffie-methode. Of, de receptenscheurmanier, door genen van het ene wezen over te brengen in het andere, bijvoorbeeld met een virus. Monnikenwerk. Met Crispr-Cas kan het allemaal gerichter: even dít gen uitschakelen en kijken wat er gebeurt, even dát sliertje DNA inlassen en testen wat dat verandert.

Heeft Crispr-Cas dan helemaal geen nadelen? Toch wel. Zo wil de techniek nog weleens mis schieten, waarna het Crispr-Cas-‘schaartje’ moet worden bijgesteld. En krijg de schaar maar eens de cel in: in levende weefsels of organen zitten die op slot.

Bovendien is de techniek wel erg eenvoudig. Daardoor is biotechnologie ook binnen bereik gekomen van minder rijke laboratoria en onderzoeksinstellingen, maar de keerzijde is dat ook de kans op misbruik groter is. Zoals bleek toen een Chinese wetenschapper er laatst in stilte een genetisch gemanipuleerde baby mee had geknutseld.